jueves, 31 de diciembre de 2009

QUE TEN COMPOSTELA?


Diante das controversias sobre quen estará realmente enterrado na tumba venerada en Santiago, se Prisciliano se Santiago o Zebedeo… Que máis da; o importante é que Compostela converteuse ao longo dos séculos nun foco de peregrinación da cristiandade. Que son Prisciliano ou o mesmo Santiago, o Fillo do Trono fronte a Xesús de Nazaret, o Mesías Salvador fonte de toda gracia e de todo xubileu.

Moitos eruditos opinan que non existe suficiente fundamentación histórica que demostre a chegada do Apóstolo Santiago o Maior á Península Ibérica nin vivo nin morto. Que todo foi froito da falsía e dunha piadosa tradición. Pero, esto tampouco ten agora maior importancia; o culto xacobeo o único que quere, é amosar o camiño espiritual para chegar a Cristo. Este anceio está vixente hoxe porque milleiros de peregrinos percorren os seus camiños ben físicos e reais ou espirituais para atopar consolación, perdón; vida nova, renovación; ganas de ser mellores. Todo o demais son cousas accidentais, incidentais, que non deben ocultar o máis importante: a gracia que se ofrece en Compostela para a construcción de persoas novas para un mundo novo, que ofrece o Cristianismo como alternativa a un mundo inxusto. Esa é a divina forza de Compostela.

Outros plantexamentos de tipo esotérico sobre a forza cósmica que conflúe no “campo das estrelas”, Campus Stellae, son lucubracións, teorías moi fermosas para debater, para falar, para xogar cos misterios. Pero, quen pode dar con razoamentos definitivos e concluíntes en todos os eidos históricos, paranormais…?

As estrelas tamén peregrinan a Compostela para render pleitesía a Cristo, o Redentor, o Salvador.

O que conta é a realidade do que hoxe supón Compostela, as peregrinacións, os Camiños,… todo o que se foi construíndo ao longo dos tempos, no devenir histórico e sen perder nunca a perspectiva do que efectivamente reúne ás moitedumes na Catedral de Santiago de Compostela: a esperanza de atoparse co Cristo Cósmico, co Cristo Salvador. Esta é a convocatoria neste Ano Santo, como en todos os anteriores Anos Santos: propiciar o encontro con Xesús. Esa é a crenza de milleiros e milleiros de persoas que camiñan cara Compostela. Os que non cren, pretenden atopar algo que os faga sentirse ben, renovarse, pensar. Os esotéricos buscan encherse de enerxía cósmica, vivir a maxia dos camiños. Todos os que van a Compostela non volven de vacío, algo fai que a experiencia os converta en persoas máis ricas. Os escépticos pensan que todo son pamplinas, que todo é igual en todos os sitios, nada de divinidades, de enerxías, de buscar nada, porque non se atopará nada. Mais na variedade e na diversidade está a riqueza dos seres humanos.

Este ano 2010 descubramos as mil e unha facianas de Compostela. Cada un, sen dúbida, atopará algo do que busca.

(A imaxe que ilustra a entrada, é o debuxo de Castelao que representa ao Daniel do Pórtico da Gloria e que foi deseñado para a revista pontevedresa LOGOS).

jueves, 24 de diciembre de 2009

NA NOITE ESTRELECIDA, PAZ E BEN


NADAL

Teño un alboio esquecido
no íntimo pardiñeiro
do que os muros van caíndo
sin remedio…
¡Nin a silveira decora
o seu tellaván desfeito…!

Naquela friaxe triste
de neboento misterio;
naquela noite interior
de ceo sempre cuberto,
pra min e soio pra min
-¡astro de amor!- nace o Neno.

¡Cánto aguinaldo de bágoas
meu corazón pegureiro,
como un ababol perdido
na soedá de aquel ermo…!
¡E cánto mel de sorrisos,
meu Abellariso tenro,
Nectario das frores todas
dos cármenes do Universo…

Vinde acá, meus cinco fillos
meus dedos da man do Eterno,
con bicos por castañetas,
con apertas por pandeiros,
adourar ao Deus Meniño
que escolleu para o seu berzo
limpo feno da miña alma
na ruína do meu peito.

FERMÍN BOUZA BREY
(Xunto cos versos de Bouza Brey, ofrézovos o fermoso cadro de Murillo: A adoración dos pastores. Que a luz do Neno nos protexa co seu poder).

sábado, 19 de diciembre de 2009

AS PEDRAS FALAN





Ás veces, pásannos desapercibidas tantas cousas; porque non sabemos observar ou por ignorancia. Nun paseo con algúns alumnos por Vilagarcía de Arousa, e aínda que eran moi novos, decatámonos da riqueza heráldica que existe e que podemos observar nun pequeno radio de acción que abrangue dende a igrexa parroquial de Santa Baia de Arealonga ao complexo monumental de Vista Alegre, do que xa temos falado nunha entrada anterior. Motivamos ao alumnado para que se fixara en que as pedras tamén nos falan. Os escudos ofrécennos rica información.
Aos nenos ensinámoslles a distinguir un escudo eclesiástico dun escudo civil e entusiasmáronse co asunto. Tamén lles informamos que os escudos que estaban a contemplar tiñan moito que ver coa liñaxe do marquesado de Vilagarcía e co arcebispo don Fernando de Andrade y Sotomayor, protector e impulsor da súa cidade natal, Vilagarcía de Arousa.
Comprobamos que a heráldica é unha ciencia auxiliar da historia moi interesante e engaiolante, poidémolo contrastar co interese que amosaron os pequenos polos escudos da súa cidade. No Concello, o xefe de protocolo, D. Ramón Reiriz Pérez, explicounos maxistralmente o significado dos distintos cuarteis que conforman o escudo do Concello de Vilagarcía de Arousa e os seus elementos, así como as cores amarela e vermella da bandeira cuadrilonga da cidade. A visita, ou pequeno paseo, pola cidade, fixémola o día 10/12/2009, festividade de Santa Baia de Mérida, patrona da parroquia de Santa Baia de Arealonga. Dímonos conta de que a historia narrada con experiencias vividas e contextualizada no terreo de verdade interesa ás raparigas e raparigos, por moi novos que sexan. Sobre esta metodoloxía activa e motivadora teñen moito dito o Seminario de Estudos Galegos e a Institución Libre de Ensinanza, dúas institucións senlleiras do noso país.

martes, 8 de diciembre de 2009

CON VILA FARIÑA A CULTURA FAISE POBO


Se hai un intelectual incardinado co pobo; é máis, saído do pobo, ese é meu amigo Xosé Lois Vila Fariña, un historiador popular e autodidacta.
Un home admirable por tantas cousas, unha delas, seu afán por saber, por coñecer, por ler e escribir, por estudar…
É un bo modelo para os nosos nenos e mozos, a súa loita pola vida, por coñecer as orixes e a evolución do seu pobo, polo seu espírito indomable, rebelde. Ese é o Vila Fariña auténtico, libre, independente e sobre todo culto, esa cultura que el conquistou con esforzo, con tantas horas de pescuda e case sempre só; sen axudas, loitando por ocupar un lugar na historia do seu pobo, por “deixar rastro”, para “ser rastro”. Valoro a súa tenacidade, o seu esforzo por saír a flote, por sobrevivir, por ser alguén; ás veces, cun esforzo sobrehumano. As súas ansias de superación, o seu traballo para poder seguir lendo e escribindo, facendo o que el tanto ama. El é a paixón por escribir, por deixar a testemuña da historia dos devanceiros. É admirable o seu autodidactismo; non é un historiador académico; pero, xa quixeran moitos ter desenvolvido o traballo que el desempeñou. Tamén destaco o seu amor pola nosa lingua e pola nosa cultura, Galicia por riba de todo.

Un dos seus amores, Baión, a terra que o viu nacer. Pois ben, Baión xa ten a súa historia escrita nun monumental volume e recopilada polo seu fillo máis preclaro, Vila Fariña, el só, cos seus propios medios fixo posible que un pobo pequeniño teña recollida a súa rica e longa historia nun libro singular, ese libro querido e soñado polo seu autor; que grazas a el, só a el, é hoxe unha vizosa realidade.
Ese Vila Fariña que dende a súa mítica revista, O NOSO POBO, percorreu camiños e corredoiras, esculcou arquivos, dialogou con vellos e con cantas persoas que o poideran ilustrar.

Noraboa amigo, segue percorrendo camiños, abrindo vieiros, soñando novas sendas guiado polas estrelas da antiga Suevia, albiscando lugares e tempos novos. Porque ti podes dicir como o poeta:

“Y al cabo, nada os debo; me debéis cuanto escribo…”.

O meu amigo, Xosé Lois Vila Fariña presentará a súa querida obra no colexio de Baión o día 18/12/2009, a partires das 20:00 h.

Que os deuses e Fortuna lle sexan propicios e as musas o sigan inspirando durante moitos anos.
(A fotografía que ilustra esta entrada é do noso bo amigo José Luiz Oubiña e forma parte da portada do libro de Vila Fariña: LÓSTREGOS E TEBRAS).

lunes, 30 de noviembre de 2009

HOMENAXE A LOSADA DIÉGUEZ NO LXXX ANIVERSARIO DO SEU PASAMENTO



Dentro dos actos en memoria de patróns, benfeitores, amigos e traballadores do Museo de Pontevedra falecidos, o 27 de novembro de 2009, ás 19:00 h., organizouse, no Salón de Actos do sexto edificio do museo, un acto na honra de Losada, co gallo do 80 cabodano do ilustre galeguista.
Na mesa presidencial atopábanse, Mª Teresa Pedrosa Silva, Vicepresidenta da Deputación Provincial; Xosé Carlos Valle Pérez, Director Artístico do Museo; Mercedes Losada Espinosa, Presidenta de Honra da Fundación Losada Diéguez; Eva Pardo, Concelleira de Cultura de Boborás e Presidenta da Fundación Losada Diéguez; Xusto Beramendi González, Catedrático de Historia Contemporánea da USC e membro da Fundación Losada Diéguez.
A Sra. Vicepresidenta dalle a palabra ao Dr. Valle, quen agradece a todos os asistentes pola súa presencia. Para logo lembrar que fai un ano homenaxeábase a Daniel de la Sota no L Aniversario do seu pasamento e hoxe conmemoramos os oitenta anos da morte dun ilustre galeguista, ámbolos dous teñen en común participar en tantas cousas e en tantos acontecementos transcedentais para Pontevedra e para Galicia nos anos vinte do século pasado, entre eles a fundación deste Museo en decembro de 1927. Nos antecedentes do Museo tivo moito que ver Losada Diéguez. O Museo é o que é grazas a patróns, benfeitores, amigos e traballadores. Hoxe, hai nunha das salas deste novo edificio, unha exposición sobre a moda das mulleres da burguesía pontevedresa de finais do século XIX e principios do XX, surtida de materiais propios do Museo, e moitos deses fondos son de doadoras como as irmás Mendoza Fabiano, descendentes do almirante Méndez Núñez. Grazas a figuras como Losada Diéguez, quen soubo aglutinar a xentes diversas, entre elas, Sánchez Cantón, Castelao, Filgueira,… quenes constituiron ao Museo e a Pontevedra en puntos referenciais. Non debemos tampouco de esquecer que Losada foi o primeiro presidente da Sociedade Coral Polifónica de Pontevedra. Remata Valle Pérez lembrando a Pedro Rial López, membro do Padroado e Tesoureiro no primeiro cabodano do seu pasamento.
A Sra. Pedrosa cédelle a palabra ao Sr. Beramendi, historiador, quen comeza agradecendo a todos os asistentes e amosando a súa inmensa gratitude á familia de Losada Diéguez, que facilitou os seus labores de investigación, ao permitirlle acceder á valiosa documentación que se atopaba no Pazo de Boborás, moita dela inédita; por eso, fai este sentido recoñecemento previo á familia dun ilustre persoeiro polo que sinte un enorme respecto. E comenta que Losada foi impulsor e ideólogo do nacente galeguismo.
Losada naceu no Pazo de Moldes, concello de Boborás, en 1884 no seo dunha familia fidalga. Por medio dos seus proxenitores tiña relación coas comarcas de Moldes-Carballiño e da Estrada. Orfo de nai dende os catro anos, aos dez anos ingresa como interno no colexio dos xesuítas de A Garda, rematado o bacharelato fai estudos de Filosofía e Dereito en Deusto, nótase a influencia da Compañía de Xesús na formación das élites intelectuais, políticas e económicas. En 1902 remata os seus estudos en Deusto e deseguida comeza o doctorado na Universidade Central de Madrid, único lugar de España onde se podían facer estudos dese nivel. En 1905 doctorouse cun traballo sobre Calderón de la Barca e “La vida es sueño”, dita tese sería publicada en 1910.
Entre 1907 e 1909 intégrase en Galicia no bizoso movemento agrarista, na versión social-católica do agrarismo. O agrarismo era unha realidade plural. Losada era un católico militante, seguidor da doctrina social da Igrexa, relanzada coa encíclica RERUM NOVARUM de León XIII.
O tío de Losada, Manuel Diéguez Arias, funda sindicatos agrarios nas comarcas de Boborás, A Estrada, Val-Miñor. El comeza a militar no Carlismo, chamado daquela Xaimismo (porque o pretendente era D. Xaime). En 1915 participa de esguello no carlismo, participando en mitíns, publicando escritos, aparece xa como un intelectual comprometido.
Buscando un modus vivendi, atópao no ensino e no ano 1910 exerce como profesor auxiliar universitario do catedrático da USC, Armando Cotarelo Valledor. Prepara cátedras a instituto na especialidade de Filosofía e por fin, despois de varios intentos, gana en 1913 a cátedra do instituto de Santa Cruz de Tenerife que permuta pola praza de Toledo, que ocupa durante o curso 1913 / 1914. Ao ano académico seguinte trasládase a Ourense, onde coñece a un grupo de mozos un tanto “snobs”, Otero, Risco, este ocupado en temas teosóficos e esotéricos e interesado tamén polo orientalismo, temas moi alonxados das preocupacións e da ideoloxía de Losada; por eso, non publica na revista CENTURIA, sostida por Risco. A vocación intelectual e culta de Losada lévao a ocupar cargos directivos no Ateneo ourensán.
En 1917 casa, aínda que a súa primeira muller morre moi nova deixándolle un filliño.

En 1916 fúndase na Coruña a I Irmandade da Fala, xurdindo posteriormente Irmandades en Santiago, Ourense, Monforte,… Quen conecta a Losada coas Irmandades é Luis Porteiro, quen tamén fora profesor auxiliar universitario, en Compostela coincidiron e fixéronse amigos, malia as diferencias ideolóxicas, Porteiro era republicán e krausista. En 1918 morre prematuramente Porteiro, víctima da pandemia da gripe. Losada incorpórase a este nacente movemento, composto por rexionalistas, galeguistas, nacionalistas. As Irmandades son un mundo fluído e variado nos seus dous primeiros anos. A Igrexa intenta que sexan un instrumento político que defenda os seus intereses; por eso, Herrera Oria mantén contactos con Losada, quen era unha figura importante do movemento. As Irmandades manteñen relacións coa Lliga de Cambó. Losada publica os seus primeiros escritos en galego. As Irmandades comezan un monolingüismo galego, coas publicacións de A NOSA TERRA e a recuperación do TÍO MARCOS DA PORTELA. Nas eleccións xerais de febreiro de 1918, as Irmandades participan no proceso electoral en alianza coa Lliga de Cambó, aínda que as Irmandades non conseguen ningunha representación. Losada presentarase como candidato pola circunscrición da Estrada para darlle batalla ao omnipresente Marqués de Riestra. Polo Carballiño, preséntase, apoiado por Losada, o seu amigo, José Calvo Sotelo, quen principia así a súa meteórica carreira política, e quen o diría da man de Losada Diéguez, cantas voltas da a vida!
Na I Asemblea das Irmandades en Lugo, triunfan as teses nacionalistas, o que implica unha ruptura, retirándose os social católicos, agás algúns, como o máis prestixioso, Antón Losada Diéguez. Para el, unha das esencias da galeguidade e o Cristianismo, tal como continuarán a propoñer dous dos seus máis grandes amigos, Risco e Otero Pedrayo. Losada foi o causante de que entraran no galeguismo e no nacionalismo os membros do grupo Nós, como Risco, Cuevillas, Noguerol, Otero. Nas Irmandades da Fala, Losada defende a postura tradicional católica. Na IV Asemblea, celebrada en Monforte, prodúcese a ruptura definitiva do movemento.
Atopamos a Losada no Instituto de Pontevedra en 1919, comparte docencia nesa institución con Castelao. Pero o seu labor de sementeira, que lle era tan grato continúao na súa casa, alí hai unha Xuntanza de Historia e de estudos científicos, que sería o sérmolo do Seminario de Estudos Galegos; entre outros, asitían a dita Xuntanza, dous bos e queridos estudantes, Filgueira e Fraguas.
Losada seguía coa súa activa militancia católica, por medio da presidencia do Círculo Católico de Pontevedra, a súa pertenza a agrupación denominada, DEUS FRATESQUE GALLAECIA, a dirección da revista ALBORADA (1922).
E chegamos ao punto en que Losada, Risco, e o propio Vilar Ponte atópanse vencellados coa dictadura de Primo de Rivera; pero, pola promesa de Primo de Rivera e do seu ministro, Calvo Sotelo de crear a Mancomunidade Galega, que suporía un certo grao de autonomía para Galicia, por eso, Losada se integra na Deputación de Pontevedra, que abandonaría decepcionado polo incumplimento da promesa por parte dos responsables da dictadura.
Participa nas iniciativas fundacionais da Coral Polifónica de Pontevedra e do Museo da mesma cidade, e aínda lle queda tempo para fundar en 1926 o Club de Fútbol Eiriña. Era un ser excepcional, a idea da revista Nós é súa, aínda que Risco sexa o responsable da palabra e Castelao do debuxo.
Losada faleceu o 15 de outubro de 1929.
Servan estas miñas verbas para homenaxear a un home bo e honesto, que tanto fixo por Galicia.
Cédelle, a Vicepresidenta da Deputación, o uso da palabra a dona Mercedes Losada, filla do homenaxeado, quen di que recorda ao seu pai, como un pai cercano, agarimoso, quen no seu legado, pídenos aos seus sucesores que traballemos por Galicia, por unha Galicia cristiá.
Lembro ao meu pai en dous ambientes distintos, en Domaio, cando iamos aos baños na praia, que a min non me gustaban nada. Papá facía uns exercicios, facía ximnasia antes de se bañar e botábase auga na caluga, antes de entrar na auga, dicía que era bo. Logo, en Moldes, na sega. Alí na cociña cantaba e tocaba o violín, un vello violín que aínda o temos en Boborás. Pero, as lembranzas esmorécense, eu apenas tiña sete anos. O último ano, cando xa estaba moi maliño, comía con dificultades e a miña nai axudáballe a engulir as croquetas, facíao con moita incomodidade.
Na recuperación democrática, fun descubrindo a súa personalidade e as súas grandes inquedanzas culturais.
O seu galeguismo viña do seu amor á Terra. Non era un mozo de pazo, como dicía Otero; se así fose, só lle preocuparían as superficialidades. Destacaría a súa fonda espiritualidade, acudía á oración en momentos de dificultades, el viviu momentos tráxicos, como a morte da súa primeira muller, unha fermosa mociña de vinteún anos.
O seu afán pola cultura e pola mocidade, el quería, como digo eu nunha miña poesía que vou ler, deixar rastro / deixar pegada; ser rastro / ser pegada. Nun acróstico, tamén me lembro del. E remata dona Mercedes Losada Espinosa con estes versos:

Terra Nosa esperta
a un ledo amañecer.

Pon fin a este acto, Mª Teresa Pedrosa, quen subliña o esforzo de tantas persoas para deixar unha herdanza tanxible e palpable, como é esta do Museo. O seu traballo está máis presente que nunca, como o traballo activo de Losada, quen fora vogal do primeiro Padroado do Museo. Para todos o noso máis sincero agradecemento.

jueves, 26 de noviembre de 2009

UNHA VIAXE POR GALICIA EN 1842 (II)








Escollemos agora outra lámina de Gil Rey, recollida nun artigo de Xosé Filgueira Valverde, que representa o entorno da ponte sobre o río Bermaña en Caldas de Reis, no que se coñece actualmente como o campo da Torre, porque alí se atopaba a fortaleza medieval dos condes de Traba, popularmente coñecida como a Torre de dona Urraca, lugar onde naceu o seu fillo o rei Afonso VII, quen chegaría a ostentar a dignidade de emperador. De aí vén o complemento “de Reis”, que se pospón ao nome de “Caldas”, que ten a súa orixe nos mananciais de auga termal desta fermosa vila pontevedresa por onde transcorre, no seu curso medio, o senlleiro río Umia, que desemboca na ría de Arousa, nas Terras do Salnés. O Umia ten como afluente ao río Bermaña, que forma un recuncho ben fermoso coa ponte, co cruceiro e coa fonte, que alí hoxe podemos contemplar; só falta a fermosa Torre, “destruída por inconscientes” no século XIX, tal como rezaba nun pe de foto, que se atopaba complementando unha instántanea daquela triste efémeride destructiva, e que se conserva no encantandor Hotel Balneario Dávila, onde eu a observei, nun dos seus corredores.
O que non cabe dúbida, é que se atopaba alí, en 1842, a maxestuosa Torre de dona Urraca. Hoxe lamentamos a súa perda e a súa ausencia, moitas das súa pedras serviron para a construcción doutros edificios como a igrexa parroquial de Santo Tomás, nun dos seus muros está incrustada a fermosa ventá medieval, orixinal da ausente torre do Campo da Torre da vila caldense.






WEBS DE INTERESE:












martes, 17 de noviembre de 2009

UNHA VIAXE POR GALICIA EN 1842 (I)








Sempre é unha ledicia visitar as instalacións do Museo de Pontevedra, depósito animado da nosa cultura. Ese ser vivo que é o Museo, sempre en crecemento, sempre mellorando foi obra fundamentalmente de dúas persoas entusiastas da cultura galega, de dous dos nosos máis grandes intelectuais e eruditos polígrafos de todos os tempos, D. Casto Sampedro y Folgar e D. Xosé Fernando Filgueira Valverde. Hoxe o Museo sigue a súa senda, porque está xestionado por discípulos dos dous personaxes anteriores; falo esencialmente, de Xosé Carlos Valle Pérez e de Xosé Fuentes Alende, que manteñen o espírito e o estilo museístico dos seus admirados mestres. É unha magnífica noticia o "récord" de visitantes que está acadando este templo da sabiduría, que temos na capital da provincia pontevedresa. Animo a todos a visitar asiduamente o noso Museo e a participar nas numerosas actividades que programa ao longo do ano.
Estando o outro día na Biblioteca do Museo, atopeime, ollando a edición facsimilar da revista MUSEO DE PONTEVEDRA, concretamente o tomo IV, publicado inicialmente en Pontevedra en 1946, nas páxinas da 105 á 117, cun artigo moi interesante de Xosé Filgueira Valverde titulado “Apuntes de un viaje por Galicia de Ramón Gil Rey (1842)”, que me chamou moito a atención. Particularmente, sorprendinme con algunhas láminas deste traballo que reproducen uns debuxos paisaxísticos dese viaxeiro do século XIX. Os debuxos son magníficos, case fotográficos. En concreto fixeime en tres desas láminas, que reproducen lugares moi queridos para min. Hoxe, vou comentar unha delas e ofrecerei unhas fotos actuais máis ou menos co mesmo enfoque que ese debuxo decimonónico, para comparar e admirar a fidelidade da estampa paisaxística e poder observar os cambios producidos.
A lámina que recollemos hoxe, representa o conxunto monumental do entorno do Pazo de Vista Alegre en Vilagarcía de Arousa. Nese debuxo, podemos observar a igrexa conventual de San Cristobo, o convento de Vista Alegre ocupado daquela e hoxe por unha comunidade de monxas agustinas recoletas. Tamén podemos observar o Pazo dos marqueses de Vilagarcía. Arredor atopábanse as marismas da Xunqueira, hoxe practicamente desecadas. É curioso ver que dende o arco que une o convento co pazo había un estreito sendeiro, que se pode observar tamén nun cadro antigo que había colgado na antesala do despacho da alcaldía de Vilagarcía, representando épocas antigas, no que existía ese mesmo sendeiro que unía o convento coa igrexa parroquial de Santa Baia de Arealonga, ata onde chegaba o mesmo mar. Tamén chama a atención na lámina, un hórreo en primeiro plano, tendo nos extremos do cumio as figuras de cabezas humanas. Pódese observar algún piorno máis. Agás o entorno, o conxunto monumental chegou case intacto ata nós. Podemolo comprobar grazas ao realismo e á fidelidade do debuxo, que case semella unha fotografía do ano 1842.
A igrexa de San Cristobo e o convento das monxas agustinas de clausura datan do século XVII, máis concretamente de 1648, ano en que foron fundados polo arcebispo de Santiago de Compostela, don Fernando de Andrade e Sotomayor, nacido en Vilagarcía de Arousa e fillo dos marqueses de Vilagarcía, donos do Pazo de Vista Alegre, o pazo e o convento intercomunícanse cun pasadizo, que exteriormente forma o arco xa citado. A este eclesiástico vilagarcián, fillo preclaro da vila, tamén se debe a construcción da igrexa parroquial de Santa Baia de Arealonga. Tanto no conxunto monumental de Vista Alegre como na igrexa de Santa Baia de Vilagarcía atopamos os escudos do arcebispo Andrade e do marquesado de Vilagarcía.
Debemos ser celosos coidadores do noso patrimonio monumental e histórico, tal como o eran D. Casto e D. Xosé, e respectar o pouco que nos queda e non deixar de lamentar á piqueta destructora tan usada por políticos e cidadáns inconscientes que nos privaron e aínda nos privan do desfrute de tantos bens históricos e culturais.

viernes, 6 de noviembre de 2009

FELIZ NOTICIA DA RESTAURACIÓN DA ZARZUELA "A LENDA DE MONTELONGO"




Limos hai uns días na prensa diaria unha nova que nos encheu de ledicia: os labores de reconstrucción dunha das poucas zarzuelas que existen en lingua galega, tratase de recuperar A LENDA DE MONTELONGO co fin de poder proceder a súa representación.
Sería moi importante que dita empresa se coroase con éxito. Da dita zarzuela o libreto foi escrito por Manuel Rey Posse e Juan Buhigas Olavarrieta, dous personaxes dignos de ter en consideración na historia cultural de Vilagarcía de Arousa e mesmo de Galicia. A música foi da autoría de outro persoeiro importante en Vilagarcía, o mestre Bernardo do Río. Estes tres autores deberan ser máis coñecidos e valorados para espallar o seu inmenso traballo cultural.

Hoxe, ímonos centrar na figura do citado en primeiro lugar, Manuel Rey Posse (1890-1952), avó dun grande amigo e condiscípulo, o coñecido folclorista e gaiteiro vilagarcián, Carlos Rey Cebral, quen herdou do seu avó a vea artística e humorística. Rey Posse foi un artista total: gran tallista, debuxante, pintor, compositor, letrista e escritor; animador cultural da Vilagarcía das décadas dos 20 e 30 do pasado século XX, sobre o que xa temos escrito en máis dunha ocasión, pois paga a pena.

D. Manuel escribíu famosos e recoñecidos apropósitos, moitos deles representados e estreados en Vilagarcía, Santiago, incluso en Arxentina,… Xunto cos amigos citados e con Ricardo Urioste animaban culturalmente e enriquecían artísticamente a Vilagarcía doutros tempos.

O seu pai era constructor e as esculturas representando a dous leóns que se atopan hoxe á entrada da Casa do Concello de Vilagarcía foron esculpidos coa súa colaboración, estas esculturas noutrora estaban situadas no chamado Bosque dos Desamparados da vila arousá. A imaxe pétrea de San Pedro que encontramos na fachada da igrexa parroquial do barrio de Cornazo, en cuxo cimiterio está soterrado, é tamén da súa autoría. Así mesmo, facía plumiñas e acuarelas que se atopan espalladas en coleccións particulares, poidemos observar algunhas destas obras grazas ao recente e tristemente falecido ilustre letrado, José Luis Sobrido, obras da súa propiedade e que el gardaba como ouro en pano no seu domicilio e despacho profesional.

Rey Posse foi mestre do gran ebanista, pintor e artista, o lembrado, Rivas Briones. Pouco tempo antes de morrer, o artista, Manuel Rey Posse viña de restaurar a imaxe de San Agostiño que sae en procesión acompañando á popular Santa Rita polas rúas de Vilagarcía de Arousa o día 22 de maio.

Pero, por que falo deste letrista da Lenda de Montelongo, porque pensamos que Vilagarcía debera facerlle xustiza e homenaxealo como el é merecente. Vai anos, sendo concelleira de Cultura do Concello de Vilagarcía, Ramona Castaño e estreándose como técnico desa mesma concellería, Xabier Camba, fixeramos algunhas propostas, nunca cumpridas, na honra de Rey Posse, como foron as seguintes: convocar un concurso de creación teatral co seu nome, reconstruir e restrear a LENDA DE MONTELONGO, facer unha edición facsimilar da súa obra completa, organizar unha exposición coas súas pinturas e esculturas. Todo quedou nuns proxectos esquecidos. Por eso nos aledamos, agora, coa posibilidade da reconstrucción e da restrea da LENDA DE MONTELONGO. Xa vai sendo hora.
Agora tamén se nos ocurre a idea de que o Concello de Vilagarcía de Arousa debera poñerlle o nome de Manuel Rey Posse a algunha rúa ou praza principal da cidade; pensamos que foi un personaxe inesquecible, grande fortuna para os nosos pais e avós que tiveron a sorte de coñecelo e de disfrutar da súa obra cando aínda estaban vivos.

sábado, 31 de octubre de 2009

VIII MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE. 28-10-2009



OFELIA REY CASTELAO (Universidade de Santiago de Compostela): O PADROADO DE SANTIAGO: ORIXE, DESENVOLVEMENTO E CONSECUENCIAS.

Inicia o acto o Dr. Valle Pérez, indicando que as conferencias están estructuradas para repartir campo entre a Idade Media e a Idade Moderna. A conferencia de hoxe, correspóndese co tempo histórico acoutado en segundo lugar.
Segue coa presentación da conferenciante de hoxe, da que comenta que os seus estudos e a súa carreira sempre estiveron vinculados coa universidade compostelá, sendo discípula de Eiras Roel, comezou a traballar no que se denomina Historia rural para posteriormente abrirse a novas parcelas de estudo. A súa tese de doutoramento xira sobre: A renta agraria na España da Idade Moderna. E traballando sobre este tema atopouse co voto (imposto) de Santiago. Leva sobre trinta anos investigando nestes temas. E decatouse de que os galegos tiveron que pagar un tributo que xurde dunha falsificación do século XIII, había que pagar unha renta por mor dunha acción interesada e falsaria.
A Dra. Rey Castelao é autora dunha interesante monografía que reflicte a grande pegada das peregrinacións e do culto a Santiago.
Vai xa moito tempo que nos coñecemos e aproveito para darlle as grazas por estar hoxe connosco para ilustrarnos sobre o tema.

Intervén a Dra. Rey Castelao, principiando por dicir que a agradecida é ela por ter sido invitada a participar no memorial, confirma a vinculación co Dr. Valle dende vai moitos anos. Precisa que non é unha autoridade na materia que nos convoca hoxe e que si que o era D. Xosé, a quen cita moito na súa tese.
Indica que neste ano celébrase o centenario dun feito moi importante e que está relacionado co que imos falar, tratase do centenario da expulsión dos moriscos que data do ano 1609.
O tema do padroado é moi complexo, parecía que quedaba claro cos estudos de Filgueira, pero o asunto colleu novos derroteiros.
Tamén é interasante subliñar, porque ten a súa importante significación nos temas do padroado, que no 2012 celebrarase o centenario da instauración do padroado de España a favor de Santa Tereixa de Xesús. Tamén a loita de España no século XVII porque fose aprobado e recoñecido o dogma da Inmaculada Concepción.
Na Idade Media dase o inicio do padroado de Santiago, tendo indicios do mesmo nos seguintes indicadores:

- Himno do Dei verbum de fins do século VIII
- Invocacións ao apóstolo, século IX
- As crónicas dos séculos XII-XIII
- Nacemento da Orde de Santiago, 1170
- Privilexios dos Votos, 834/1140
- Iconografía ecuestre, tímpano do 1220

O padroado e o voto de Santiago constitúen unha falsificación e un fraude que se estende dende o século XIII.
É fundamental para extensión do padroado a figura de Santiago de a cabalo en posición de batallador, divúlgase por distintos intereses a iconografía bélica da figura do Apóstolo Santiago.
A Orde de Santiago, ten só o nome, pero moi pouca relación con Santiago. Hai máis relación con Extremadura e o sur da península.
Nos privilexios cóntase a intervención de Santiago na victoria de Clavixo, o que ocasiona a promesa do rei do pago do tributo á Igrexa Compostelá. A nova figura belicista rompe coa iconografía de Santiago peregrino ou como escribente da epístola.
Houbo un pleito grande que condenou a pagar tributo de Santiago aos territorios do sur do río Teixo.
No século XIII vaise consolidando o padroado militar. Na crónica de D. Lucas, bispo de Tui, de 1204 oficializa o Santiago Matamouros. Non hai que esquecerse de que era parte interesada, xa que o bispo de Tui cobraba os votos de Santiago. Esta visión de Matamouros servía como icentivo para as hostes que loitaban pola Reconquista.
Ao padroado de Santiago vanlle saír competidores, Afonso X promove o padroado mariano, non hai que esquecer que Toledo era lugar de culto á Virxe.
Cos Reis Católicos prodúcese un retroceso, unha volta atrás; pois prometeran pagar o voto a Santiago se caíse Granada. Como así sucedeu, lexitiman e legalizan o fraude dos privilexios. Ademais en competencia con Roma, emprenden loitas co papado, esixindo o privilexio real de nomear os bispos, iníciase o proceso de nacionalización das ordes militares.
Os Reis Católicos recuperan a figura belicista de Santiago, que conviña aos seus intereses e litigan coa dinastía dos Fonseca que gobernaban en Santiago. Coa construcción do Hospital Real, instauran un territorio rexio mesmo fronte a Catedral de Compostela.
Na batalla de Lepanto tamén se fai unha invocación especial de Santiago.
Na conquista de América introdúcese a figura de Santiago; pero, non vai máis alá que da intención de trasladar o voto de Santiago ás terras americanas.
A crise da peregrinación vaise acentuando co tempo, pero no século XV fálase dunha peregrinación interior.
Coa Reforma Protestante retráense as peregrinacións das zonas de Centroeuropa, mesmo de Francia. A partires de 1528 tamén en Inglaterra se frenan as peregrinacións.
No Concilio de Trento preténdese reforzar o armamento ideolóxico católico fronte ao Protestantismo. Xurde unha nova relixiosidade. Depúrase o santoral e o martiroloxio. A festa do Apóstolo do 25 de xullo pasa a ser festa local, non xeral. E recoñécese que a tradición de Santiago é simplemente unha tradición piadosa. Combátense as peregrinacións longas e propóñense as peregrinacións curtas, dun día (xurden así mil e unha romería, estendidas por todo o territorio), controladas polo clero, polos párrocos.
Irrumpen con forza os novos santos da Contrarreforma para satisfacer a novos grupos de presión e de poder:

- Santa Tereixa de Xesús, reformadora do carmelo
- San Ignacio de Loiola, fundador dos xesuitas
- San Isidro Labrador
- San Francisco Xabier

Outro inconveniente para a causa xacobea e o poder que ostenta o influinte cardeal, Caesare Baronio (1538-1607), coa súa importante e ben fudamentada obra: ANALES ECLESIÁSTICOS. Na que chega a argumentar que a tradición xacobea non ten fundamentación histórica, é unha paidosa tradición. Pero, o cardeal Baronio non era unha parte inocente, apoiaba ao papado na súa reclamación do territorio de Sicilia. Felipe II trataría de manter as posicións de España.

Co fin de restaurar a forza das peregrinacións e o culto a Santiago xurden toda unha serie de falsos documentos e de fraudulentas testemuñas históricas que mirados cos ollos de hoxe fraco favor lle fan a historiografía e a causa xacobea. Entre eles podemos citar:

- Os Libros Plúmbeos de Granada, en realidade eran unhas pranchas de chumbo.

Unha fonte aínda estudada hoxe, aparecidas as pranchas nunha suposta excavación. Son defendidos ditos libros por Pedro de Castro, arcebispo de Granada, quen funda a Colexiata do Sacromonte, baseada nunha solemne patraña. Incluso o dos Libros Plúmbeos podería ser unha herexía para misturar nunha nova relixión sincrética elementos do cristianismo e do islamismo. Pretenden amosar que Santiago antes de chegar a Compostela estivera en Granada, reivindican o Santiago granadino. Chega ata o extremo o asunto que tratan de identificar Santiago con Mahoma.

Aparecen falsos cronicóns, procedentes de supostas crónicas medievais, de documentos que pereceron queimados no incendio dun mosteiro, poñamos por caso, do territorio alemán. Falsos infundios carentes de toda cientificidade.

Pola Igrexa non está recoñecida a parte histórica da realidade xacobea aínda hoxe, por carecer dunha consistente fundamentación.

Felipe III era un rei pacifista; polo tanto, a figura de Santiago lle era incómoda, por múltiples razóns frústrase a súa prevista visita a Compostela en 1610. En 1617 e pola poderosa influencia dos carmelitas (o carmelo tiña moito poder en Europa e especialmente en Italia) nas Cortes de Castela recoñéceselle o padroado de Santa Tereixa de Xesús, cuxa entronización prodúcese en 1618, sendo copatrona de España xunto a Santiago Apóstol. Era todo cuestión de relacións políticas, e de pugnas entre Igrexa-Estado, Monarquía-Cortes. Deste tema hai referencias literarias, de entre outros, Quevedo, Lope de Vega; o propio Cervantes ironiza sobre el no Quixote. Non debemos de esquecer que mesmo Portugal reinvindica que Santiago cristianizou primeiro o país lusitano, razoando que alí habia a presencia dunha comunidade xudea.

Felipe IV era un rei culto que se desentende do poder, deixando o goberno do país en mans do seu valido, o Conde-Duque de Olivares, que era quen en realidade mandaba. O rei no ano 1626 en Zaragoza declara a Santa Tereixa como patrona; pero, quen estaba detrás de dito padroado era o Conde-Duque, quen posuía unha relixiosidade mística. Contemplaba como verdadeiros mediadores as propias crenzas e conviccións. Pretendíase unha verdadeira unificación dos reinos.

San Francisco Xabier é canonizado polo poder dos xesuitas. E canonízase tamén a San Isidro Labrador, un pacífico campesiño.

Pero, toda a política do Conde-Duque de Olivares fracasa dun xeito clamoroso, que vén a rubricar o estalido en 1635 da Guerra dos Trinta Anos contra os irmáns protestantes, que se converten nos novos inimigos, despois de moriscos e xudeus.

Quevedo, como cabaleiro de Santiago, e defendendo os seus propios intereses e conviccións, sae en defensa do espírito xacobeo e aproveita para combatir todo o que pode ao Conde-Duque de Olivares.
A batalla vaise decantar cara os santiaguistas, incluso co apoio de Francia. Temos que contemplar que os franceses reivindican a presencia de Santiago en Toulouse.

En 1630 o propio papa Urbano VIII acaba por apoiar o padroado do Apóstolo Santiago.

O acordo do privilexio do padroado fora adoptado polas Cortes de Castela, non era unha cousa de España, asunto que historicamente provocará varios conflictos e pleitos.

A representación na ofrenda de Santiago foi ostentada durante longo tempo polo Capitán Xeral de Galicia. Ata o século XIX non acude a monarquía a ofrenda de Santiago.
O templo compostelán nunca cobrou o voto. As rentas ían parar directamente ao arcebispo de Santiago de Compostela e ao Cabildo catedralicio. O voto dos Reis Católicos foi na súa maior parte para o Cabildo. O diñeiro do voto era financiado polos impostos pagados polos galegos e ía a parar á barriga dos coengos de Santiago.

A coroa de Aragón, Asturias, Santander e País Vasco non pagaron o voto de Santiago. No século XIX dito voto e a ofrenda sufriron o vaivén das circunstancias políticas, pagábase ou deixábase de pagar en función de quen tivese o poder. Neste século perde o arcebispo de Santiago a dignidade de metropolitán.

miércoles, 28 de octubre de 2009

VIII MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE, 26-10-2009; 20:00 H.





A presidencia do acto correspondeulle ao Vicepresidente da Deputación Provincial de Pontevedra, Xosé Xoán Durán Hermida, acompañado do Vicerrector de Relacións Institucionais da Universidade de Vigo, Iván Carlos Area Carracedo, do Presidente da Fundación Filgueira Valverde, Xosé Fernando Filgueira Iglesias, do Director do Museo de Pontevedra, Xosé Carlos Valle Pérez e do representante de Caixanova, Antonio Gómez Rivera.

O Sr. Durán Hermida, na apertura do memorial, cédelle a palabra ao Presidente da Fundación Filgueira, quen agradece á organización do Memorial e aos conferenciantes por manter viva a figura do seu pai e porque nos memoriais trátanse temas moi achegados ás súa liñas de traballo e que el no seu momento tratou. Como nesta ocasión, e oportunamente se tratan temas relacionados con Santiago e coas peregrinacións, que el tanto apreciaba e ás que profusamente lle dedicou tanto tempo.
Finalmente, agradeceu aos presentes a súa asistencia.

O Vicepresidente da Deputación dalle a palabra ao representante de Caixanova, quen salienta o traballo da Cátedra Filgueira mantida pola Universidade de Vigo e Caixanova e que foi creada en 1997, indica que nestes anos a cátedra becou máis de 70 traballos de investigación e que a cátedra ten a súa sé en Pontevedra, íntimamente relacionada co campus de Pontevedra. Entre outras destacadas accións da mesma, subliña a catalogación da obra de Xosé Filgueira Valverde, a organización de seminarios e destes memoriais que se achegan a súa oitava edición. Para rematar, desexa que estas xornadas sexan do agrado de todos e singularmente ao tratarse dun tema tan oportuno que foi proposto polo Director do Museo de Pontevedra, gran colaborador da cátedra Filgueira.

Intervén a continuación o Vicerrector de Relacións Institucionais da Universidade de Vigo coa venia da presidencia. O Sr. Area Carracedo comenta que un ano máis no memorial seguimos con temas da liña de investigación do Dr. Filgueira. Continúa engadindo que o froito desta cátedra é de difícil cuantificación. Non obstante, consultando o buscador Google aparecen máis de 44.500 entradas referidas a Filgueira Valverde en combinación coa Universidade de Vigo. O que indica a importancia de Filgueira e o necesario que é seguir mantendo accesa a chama de D. Xosé, como pretenden os memoriais.

Como última participación da mesa, intervén o Sr. Durán Hermida quen reitera o saúdo, a acollida e o agradecemento a todos os asistentes. Indica que os memoriais axudan a deixar constancia do gran labor de D. Xosé Filgueira Valverde, quen deixou “unha pegada indeleble na cultura galega”. Para D. Xosé, eran moi queridos e traballados os temas sobre Santiago e as peregrinacións, precisamente este memorial é un magnífico limiar para o Ano Santo que se aveciña. Nestes e noutros temas o “maxisterio de D. Xosé é impresionante”. O tema é moi axeitado pola próxima celebración do Ano Santo Compostelán, o contido do VIII Memorial é como a “antesala do Xacobeo 2010”, no que se celebrarán múltiples acontecementos e actividades. Finaliza a súa intervención, reiterando as grazas a todos os presentes neste acto de apertura do VIII Memorial Filgueira Valverde.

Seguidamente, prepárase a conferencia inaugural, que impartirá, Ángela Franco, do Museo Arqueolóxico Nacional, que disertará sobre: O acibeche compostelán e a peregrinación e o culto a Santiago.

Fai a presentación da conferenciante e do tema o Dr. Valle Pérez. Empeza a dicir que os temas do Memorial relacionados, este ano, con Santiago son como un limiar, como xa se ten dito, dos acontecementos que viviremos en 2010.
Segue a comentar que a Dra. Ángela Franco é a experta máxima no tema dos acibeches no mundo, por iso foi elixida para impartir esta conferencia inaugural. Ela é a xefa da área medieval do Museo Arqueolóxico Nacional. O Museo de Pontevedra, posúe, ao menos, numericamente, a colección de acibeches máis importante do mundo. Aproveita estas verbas de presentación para darlle as grazas a Dra. Ángela Franco por vir a Pontevedra a impartir esta conferencia e participar neste Memorial.

Comeza a súa intervención a Dra. Ángela Franco agradecendo as verbas do seu colega e de antemán expresando á gratitude aos presentes e a súa ledicia por estar en Pontevedra inaugurando coa súa conferencia este memorial.
Prosigue comentando que D. Xosé coas súas publicacións sobre o acibeche convértese nunha autoridade sobre a materia. Que ela comezou co seu interese sobre este tema, alá polo ano 1983 e recoñece que as mal chamadas artes menores aportan solucións para as artes maiores (arquitectura, pintura, escultura).
Os temas sobre o acibeche que ela vai tratar, son principalmente:

- Iconografía de Santiago
- Vestimenta e atributos do peregrino
- A Quinta Angustia
- Obxectos de culto (candelabros, que non chegou ningún ata nós, portapaces, cruces)
- O rosario

O acibeche era considerado como unha xoia, os Reis Católicos, Xoana a Loca, o Marqués de Santillana, entre outros notables da historia, posuían, entre as súas pertenzas, acibeches.
A través da longa serie de rutas en Europa achegábanse os peregrinos a Santiago de Compostela. As peregrinacións achegaron moitos peregrinos dos máis alonxados lugares, establecéndose vínculos e interconexións, intercambiando riqueza. Os peregrinos traían a súa cultura e levábanse os acibeches. Estes cobran singular importancia a partires do século XIV, aínda que se documentan en séculos anteriores.
Importancia do concepto de porta (porta santa), no medievo entendíase a Cristo como a Porta de Salvación.
Por que viñan os peregrinos a Compostela?

- Por devoción
- Por mor dun miragre
- Por cuestións sociais e políticas
- Por razóns altruístas para cumplir promesas póstumas

Santiago Apóstol cobra moita importancia, sendo considerado un dos principais apóstoles de Xesús, tal como se pode comprobar no Apostolado dos Beatos, por exemplo no chamado Beato de Xerona do ano 975. En Burgo de Osma está moi destacado o mapa da cidade de Santiago, como principal foco de atracción de peregrinacións, os peregrinos acudían a Compostela como os “palmeiros” que acudían aos Santos Lugares e os “romeiros” a Roma.

Subliñar a presenza das cunchas veneras, como “signacula” que amosaba o ter feito a peregrinación á tumba do Apóstolo. Esténdense o uso das cunchas veneras de acibeche na Idade Media. Como mostra da importancia desas cunchas, cita tres xoias de acibeche con ese motivo:

- Cuncha venera da Colección Valderrey, que introduce a figura de Santiago
- Cuncha venera do Instituto Valencia de D. Juan
- E cuncha venera da Biblioteca Ambrosiana de Milán

Poidemos observar a súa beleza por medio das diapositivas da presentación en Power Point.
Chegados a este punto cita ao estudoso D. José Ferrandis, quen fixo numerosos traballos sobre marfís e acibeches.

Na colección Valderrey aparece Santiago con túnica corta. Santiago peregrino nace no acibeche da escultura monumental. Representa a Santiago descalzo, como apóstol, en Palermo consérvase un acibeche con Santiago calzado. Para pergrinar a Santiago e debido ás longas camiñatas é preciso vir ben calzado.
Desde o século XIII o Santiago peregrino leva a cuncha venera no sombreiro. Nalgunhas representacións tamén leva o báculo bastante alto e o calacú ou cabaza, nalgúns casos leva o libro, que representa a fermosa epístola atribuida a Santiago. Tamén figura a esclavina.
A conferenciante preséntanos imaxes de Santiago en acibeche:

- Santiago peregrino do Museo Arqueolóxico Nacional
- Santiago peregrino de The Cloiters
- Santiago peregrino do Instituto Valencia

Podemos atopar esa mesma iconografía nas coleccións de García Casado e Valderrey. Neste punto, comenta que as coleccións privadas foron formadas por persoas con entusiasmo, cousa que non sucedía, na maioría dos casos, cos descendentes quenes as vendían e disgregaban as coleccións. Fai unha chamada ás institucións para que indiquen onde se atopan as pezas.
Indica que hai unha importante colección de acibeches na Hispanic Society de Nueva York e así mesmo localízanse importantes pezas, entre elas un Santiago cun peregrino no Richmond Museum de Virxinia. Ao outro lado do charco chegaron os acibeches polo proceso de conquista, atopándose unha moi interesante colección na Catedral de Santo Domingo. No Museo de Pontevedra tamén podemos ver un Santiago cun peregrino, dentro da súa extraordinaria colección.
Polas distintas características e estilos peculiares sabemos da existencia de distintos obradoiros de acibechería. En Santiago de Compostela había moitísimos (lembremos a praza da Acibechería, a praza das Praterías, etc.).
O século XVI é moi importante para o relanzamento desta arte menor.

FERRANDIS clasifica os acibeches atendendo a criterios cronolóxicos, comenta que os acibeches dos séculos XV e XVI son os máis importantes, precisión coa que non está completamente de acordo a Dra. Franco, ela estima que os acibeches do XVII, por tanto, os do Barroco, teñen moito interese, que a partir de aquí van introducirse novos motivos na creación dos acibeches.
Felipe II chegou a prohibir as peregrinacións porque baixo o manto dos peregrinos escondíanse moitos maleantes e delincuentes.

FILGUEIRA VALVERDE realiza a súa clasificación atendendo á tipoloxía dos acibeches e establece as seguintes categorías:

- Peregrinacións (cunchas, Santiago)
- Obxectos de culto (cruces, portapaces,…)
- As supersticións (as figas)
- Os rosarios paternoster (xunto cos colares que levaban as abadesas e as monxas)

Hai outras clasificacións polo uso, e tamén atendendo aos acibeches das grandes familias.

Comenta sobre a iconografía dos peregrinos e mostra a capa e sombreiro de Stephan Praun III, que se conservan no Museo de Nuremberg. Tamén menciona o armorial, libro de armas do mesmo nobre. Indica que o sombreiro está decorado cunha grande cuncha venera e cuns bastonciños, algúns situados formando unha estrela.
Indica tamén que hai uns santiaguiños, que son figuras que ían cosidas aos sombreiros.
Menciona un libro de frei Llompart, relixioso mallorquín, que leva por título: FOLCLORE DE EUROPA. FOLCLORE DE ESPAÑA.

Retoma o tema dos rosarios e da súa importancia a partires do século XIII e menciona algunhas representacións:

- Santiago co rosario e dous peregrinos da Seo de Zaragoza.
- O que se conserva no convento de Santa Clara de Murcia.

Así mesmo, amósanos unha tabla procedente de Astorga do Museo de León.
Fala das características dos rosarios, mencionando o rosario dos quince deces e que moitos colares de acibeche levan a cuncha venera.
Comenta que a partires do século XV existe unha vinculación do rosario coa morte. É o tempo das danzas macabras, das lendas dos tres mortos e dos tres vivos.

No século XVII introdúcense as Inmaculadas tamén nos acibeches, e aparece na iconografía o Santiago a cabalo. Introdúcese a figura tan popular de San Antonio de Pádua.

As supersticións tamén están moi misturadas na iconografía relixiosa (as figas, por exemplo, que se utilizaban contra o mal de ollo).

Dentro dos obxectos de culto, as cruces cobran singular significación, menciona á Cruz de Ourense, da que existe documentación desde o ano 1498.
Aparecen as figuras chamadas piedades, con orixe nas figuras bizantinas e nos prantos.
Moitas pequenas figuras de Santiago peregrino, piedades que se atopan soltos, sen dúbida eran pezas que ían incrustadas en altarciños e “hornacinas”.

Ata o de aquí, estes apuntamentos que son unha síntese da exposición da Dra. Ángela Franco.

O presente memorial continuará coas seguintes conferencias:

- 27 de outubro, martes: Peregrinación e comercio na Idade Media. Por XOSÉ SUÁREZ OTERO (S.A. de Xestión do Plan Xacobeo).

- 28 de outubro, mércores: O padroado de Santiago: orixe, desenvolvemento e consecuencias. Por OFELIA REY CASTELAO (Universidade de Santiago de Compostela).

- 29 de outubro, xoves: A iconografía de Santiago no gravado compostelán. Por YOLANDA BARRIOCANAL LÓPEZ (Universidade de Vigo).

miércoles, 21 de octubre de 2009

SABER GALEGO NON PREXUDICA GRAVEMENTE Á SAÚDE


Semella paradóxico que quen debera estar na vangarda de defensa da lingua e da cultura galega (lease Admón. Pública Galega), sexa a primeira en adoptar unha postura hostil, ou cando menos unha postura pouco ou nada correcta cara a lingua propia da comunidade galega. A Constitución de 1978 e o Estatuto de Autonomía de Galicia, actualmente vixente, recoñecen o respecto e a defensa das linguas das comunidades autónomas, entre elas a lingua galega, herdanza dos devanceiros e tesouro conservado en Galicia grazas ás clases baixas, labregos, mariñeiros e obreiros da nosa terra.

Cando se estaba a confeccionar a Lei Villar, lei de educación de 1970, Filgueira Valverde e Rosón Pérez, fan un alegato encendido a prol da lingua galega nas Cortes Españolas. Argumentaron pedagóxica e culturalmente a favor do necesario uso vehicular da lingua materna na escola, defendendo á lingua de Rosalía, citan, entre outros, a frei Martín Sarmiento, ilustrado galego, que se caracterizou polo estudo e polo amor á nosa lingua, postulando xa no seu tempo, o uso escolar do galego. E mantendo a tese de que o bilingüismo non é un impedimento de nada senón unha riqueza que ofrecía moitas avantaxes para o coñecemento e para a educación.

Os nosos complexos, a nosa castración lingüística, que padecen en grao sumo quenes nos gobernan, indúcennos aínda no século XXI a aldraxar ao noso propio idioma, aducindo toda unha serie de falacias moi estendidas. Que si o galego non serve para nada (cando é útil como todas as linguas para comunicarnos, para expresar os nosos sentimentos e os nosos coñecementos, para a creación literaria –tan rica e variada no noso idioma-, para demostrar cariño e respecto polos nosos antergos e polo noso patrimonio cultural inmaterial-). Vívese para máis que o puramente material e crematístico e que para un mero pragmatismo mercantilista. Pensemos en algo máis que en dólares, euros, libras… a vida é moito máis ca eso. Non pensemos en reducir a diversidade e variedade cultural e lingüística a tan só inglés, puramente por intereses economicistas, se pensamos así, ao mellor sería máis práctico aprender só chinés.
O galego non nos limita, ao contrario ábrenos moitas perspectivas, non nos esquenzamos dos fraternos Portugal e Brasil e todo o seu ámbito de influencia. Aprendamos por estimar o noso para logo poder estimar outras moitas cousas. Dame verdadeira lástima cando os galegos non aprecian o propio, a lingua, a cultura, a paisaxe. E cando non sabemos ou non queremos, por múltiples razóns, amar a nosa fermosa terra e todo canto ela conleva. Tomemos exemplo de pobos tan avanzados como Cataluña e País Vasco. Amando o noso somos quen de respectar e valorar aos demais.
O idioma galego non nos fai dano, non o aldraxemos, pois cando o facemos somos uns fillos mal nacidos que desprezamos aos nosos propios antepasados. Desexemos como Cunqueiro, mil primaveras máis para a lingua galega.

lunes, 12 de octubre de 2009

TEN FUTURO A TERRA?


Con estes niveis de crecemento e cos actuais sistemas de producción pouco ou nada sostibles hipotecamos a existencia das futuras xeracións neste planeta azul, cada minuto que pasa, menos azul.

Coa contaminación que provocan os países de economía occidental, fundamentalmente, Estados Unidos, Europa e Xapón estamos a destruir a vida no planeta e escravizando aos países empobrecidos. Esencialmente, as antigas colonias de África, que siguen a ser expoliadas polas chamadas potencias mundiais. Levámoslles fame, guerras, enfermidades. Roubámoslles coltan, ouro, diamantes, petróleo, cacao, café…

Máis lles valera a eses países empobrecidos que o home blanco non puxera endexamais neles o seu pe. E hoxe, o mellor que lles podería pasar é que marcharamos de alí e os deixaramos simplemente en paz; eso sí, devolvéndolles todo o que lles roubamos a través dos séculos de invasión e de colonización.

O sistema capitalista non é sostible, en vez de crecemento sostible, deberamos falar de decrecemento. Consumir menos, aforrar enerxía, empregar fontes de enerxía renovables, non contaminar (lembrémonos dos tres “r”: reducir, reutilizar, reciclar), levar un estilo de vida máis sinxelo; non desexar tantas cousas, contentarse con pouco e buscar a verdadeira riqueza.

Qué é a riqueza?

Cal destes homes é o máis rico?

a) Un oriental está sentado a entrada da súa tenda, toma pracidamente unha cunca de té, mentres fala de vagar cun estranxeiro que acolle na súa casa, a hospitalidade é sagrada. Entre grolo e grolo, observa con interese as estrelas dun ceo totalmente despexado. Conversa sosegadamente, explállase nas explicacións, cunha linguaxe ricaz e imaxinativa, non ten présa. Ofrécelle outra taza de té ao estranxeiro, invítao a que pernocte no seu fogar, mañán poderá emprender a súa viaxe coa luz do día. Ladran os cans e os dromedarios remóvense na corte.

b) Volve á casa despois de oito horas de duro traballo nunha fábrica ruidosa e contaminante. Está canso e desexoso de chegares á casa. Topa unha autorruta colapsada de tráfico, está dos nervos na retención, ruido e máis ruido de claxons e de motores, fume e máis fume, está estresado, doelle a cabeza. Aínda lle queda ata chegar á casa. Por fin, no fogar, berros dos nenos que están moi inquedos, non paran de facer un enorme barullo coa wii. A muller non deixa de queixarse do caro que está todo. Que ten que facer horas extra, senón o xornal non chega ata fin de mes. A cea, composta de patacas fritas, salchichas, hamburguesas. Bebe unha botella de viño, toma un café con caña de herbas, fuma un puro antes de ires para a cama, mentres olla coa muller telebasura, os nenos ainda berran antes de se durmir. No pequeno piso hai un arrecendo característico a fume de puro e “humanidade”. Son máis das 24:30 h., intenta o sexo na cama, queda durmido roncando coma un porco. A súa muller tamén cansa e frustrada, toma uns somníferos para poder durmir. Son as 7:45 h., soa o despertador. Volta a empezar un día tóxico e anódino.


O FUTURO OU É DE TODOS (PAÍSES RICOS E POBRES) OU NON É DE NINGUÉN.

MIGUEL A. MARTÍN

viernes, 2 de octubre de 2009

QUE PODERÍA SER A NEGRA SOMBRA DE ROSALÍA?








Sen dúbida, ese adxectivo que acompaña a ese substantivo convertéronse nun tandem moi famoso polo poema homónimo publicado por Rosalía de Castro no seu libro máis lírico, FOLLAS NOVAS. O fermoso e triste poema foi musicado e divulgado en múltiples versións por moitos artistas ao longo do tempo. Quizais non pode ter outro significado que evocar cousas negativas da vida da ilustre literata galega. Falamos de suposicións e de conxeturas, para coñecer o que Rosalía non fixo explícito, habería que penetrar nos seus pensamentos, sentimentos e inquedanzas. Cal sería esa negra sombra que asombraba a nosa máis popular e coñecida poetisa?

Pode ser que non fose plenamente feliz no seu matrimonio co erudito arquiveiro, Manuel Murguía. Quizais sempre se lembrase dun posible amor xuvenil co poeta Aurelio Aguirre, morto prematuramente e en estrañas circunstancias nunha praia da Coruña. Con Aguirre coincidira en moitas xeiras culturais e teatrais na súa Compostela natal.

Quizais as desgrazas familiares, a morte dun fillo pequeniño nun accidente no fogar familiar. A fraqueza de forzas, as dores e molestias da cruel enfermidade que a levaría á tumba, as dores polas inxustizas sociais, as aldraxes que se cometían contra Galicia e a súa lingua (sobre este aspecto, canto sufriría hoxe Rosalía de Castro!). Todo iso e moito máis podería ser a Negra Sombra rosaliana.

Se tivesemos connosco a D. Xosé Filgueira, experto en todo o que tiña que ver con Rosalía de Castro, fora un dos fundadores do Padroado “Rosalía de Castro”, director da Casa-Museo da Matanza en Padrón… Moito nos podería clarexar o ilustre pontevedrés sobre este tema. Quédanos a súa obra que poderemos consultar.

PUBLICACIÓNS COA PARTICIPACIÓN DE FILGUEIRA sobre Rosalía de Castro:


1925 - 65 - “Polas terras de Padrón”. GALICIA, Vigo, 31-V.

102 - “Vieiros”. EL PUEBLO GALLEGO, Vigo: XXIV. “A casa de Rosalía”, 23-IX.


1962 - 533 “Sobre la ‘Alborada’ y la aptitud musical de Rosalía”. EL
MUSEO DE PONTEVEDRA, XVI, páxs. 55 e ss.

1963 - 546 “Rosalía en el centenario de sus ‘Cantares Gallegos’”.
ATLÁNTIDA, nº 2, marzo-abril.

1964 - 554 Castro, Rosalía de: POEMS. Traducido do galego por Charles
David Ley. Introducción e selección de X. Filgueira Valverde.
Ministerio de Asuntos Exteriores. Madrid. (L.F. 100).

1967 - 590 “Escritos no seleccionados de Rosalía de Castro. Unha boda
n’aldea”. Separata de CUADERNOS DE ESTUDIOS
GALLEGOS. T. XXII, fasc. 68. (L.F. 118).


595 - “Dos poemas rosalianos de Ramón Cabanillas”. CUADERNOS
DE ESTUDIOS GALLEGOS. T. XXII, fasc. 68. (L.F. 119).


1974 - 746 Con Rosalía de Castro no seu fogar / Con Rosalía de Castro en su
hogar. Vigo, Artes Gráficas Galicia. (L.F. 175). Reedicións:


Con Rosalía de Castro no seu fogar. Versión do limiar da edición
do Consello de Europa. Guieiro da visita. Escolma de poemas galegos. 1984.


Con Rosalía de Castro en su hogar. Introducción de X. Filgueira Valverde. Selección de poemas casteláns. Vigo, editorial Galaxia, 1984.




1975 - 774 “Pintos e Rosalía. A colaboración no glosario dos ‘Cantares’”. En
PRESENCIA DE ROSALÍA. Vigo, editorial Galaxia, páxs. 23-24



1985 - 1.395 Rosalía cos rapaces. Escolma comentada. Xunta de Galicia.
Consellería da Presidencia. Santiago de Compostela. (L.F. 287).


1.405 “Para un estudo dos caracteres de Rosalía e de Losada Diéguez”.
En: O LIBRO GALEGO. Barcelona, editorial Sotelo Blanco.


1.406 “Visión de Rosalía”. En Montero, Eugenia: ROSALÍA DE
CASTRO. LA LUZ DE LA NEGRA SOMBRA. Entrevista
a X. Filgueira Valverde. Madrid, Sílex.


1.418 “Eva Llorens a Rosalía”. HOMENAJE A ROSALÍA.
Presentación da exposición de X. Filgueira Valverde. A Coruña,
decembro.

1.439 “A habelencia teatral de Rosalía”. LA VOZ DE GALICIA, 24-XI.


1.441 “Camoens en Rosalía”. LA VOZ DE GALICIA, 9-XII.



1.442 “Teatro y antiteatro en Rosalía”. Peña Labra, nº 55. Santander.

“Adral”. Artigos publicados periodicamente en Faro de Vigo:

1.446 “Liérmentov en Rosalía”, 13-VII.

1.451 “O silencio de Rosalía”, 28-XII.


1986 - 1.454 “Rosalía de Castro e a música”. Separata das Actas do Congreso
Internacional de Estudios sobre Rosalía de Castro. Consello da
Cultura Galega. Santiago de Compostela. (L.F. 294).

1993 - 1.993 “Cara Ortoño, pola Amaía. A primeira ‘xeira’ do Seminario de
Estudos”. EL CORREO GALLEGO, 9-X.


1995 - 2.070 “Camoens y Rosalía”. En Liñares, J.: Arredor do centenario de
Rosalía. Padrón. Patronato de Rosalía de Castro.



FONTE: Mª Jesús FORTES ALÉN (coord.): Ó Dr. Filgueira Valverde nos seus noventa anos (1906-1996), Pontevedra, 1996.

domingo, 13 de septiembre de 2009

O MOSTEIRO DA ARMENTEIRA








Hoxe cúmprense trece anos do pasamento do profesor Filgueira Valverde, este blog xurdíu como unha homenaxe a súa figura, nel lembramos a D. Xosé e aos seus seres máis queridos e próximos. Asimesmo a temática do blog encádrase no que podemos chamar cultura galega; xa que Galicia era o que máis amaba o Dr. Filgueira.
E para conmemorar este día, nada máis apropiado que falar do Mosteiro da Armenteira, fundado por San Ero, tal como recolle a tradición secular, e onde se sitúa a lenda do monxe e da “pasarinha”, que é a temática da famosa Cantiga CIII de Alfonso X o Sabio, da que xa temos referencias neste blog e que foi obxecto da tese de doutoramento de D. Xosé, tese publicada por primeira vez en Santiago no ano 1936.
O Mosteiro da Armenteira ten un atractivo especial, situado nunha paraxe privilexiada do Concello de Meis, nun entorno natural exhuberante, rodeado de bosque e vexetación, coa ensoñación mítica do canto do paxariño que engaiolou ao monxe durante trescentos anos.
Ese ambiente atractivo e misterioso que arrodea ao mosteiro do século XII envolve ao visitante que precisamente queda extasiado diante de tanta beleza e ante o engado das pedras graníticas que prenden a un coa súa feitura.
No interior do templo unha preciosa talla de Nosa Señora das Cabezas, que preside o altar maior e que é venerada por tantos devotos da bisbarra e de Galicia. Está ademais a interesante imaxe que representa ao monxe do paxariño. Todo constitúe un motivo dabondo para xirar visita a este histórico mosteiro.
Foi boa a idea das autoridades dos Concellos de Ribadumia e de Meis, xunto coas autoridades provinciais de recuperar e acondicionar as chamadas rutas das Pedras e da Auga, que conflúen no mosteiro benedictino, hoxe habitado por unha comunidade de monxas de dita orde.
Estamos na hora do lusco e fusco no claustro do mosteiro, oénse as voces brancas das monxiñas cantando as vésperas e nós lembrámonos de D. Xosé Filgueira Valverde, quen seguramente no paraíso, estará abraiado xunto con San Ero da Armenteira escoitando aos paxaros celestiais que rechouchían na honra da Nosa Señora.

Quen a Virgen ben servirá
a Parayso irá.

domingo, 6 de septiembre de 2009

O CASTRO ALOBRE












Podiamos definir os castros como poboados autodefensivos construídos en zonas estratéxicas. Dentro das súas diversas edificacións combinaban vivendas familiares con locais comunais. Xeralmente construíanse en zonas elevadas cunha boa e extensa visión da comarca onde estaban ubicados. Contaban con murallas e fosos defensivos concéntricos. A maioría das veces con saídas cara o mar ou cara os ríos.
Este tipo de construccións pertencen a poboadores pre-romanos de Galicia, da época coñecida como da Idade dos Metais, máis concretamente de Idade de Ferro. Falamos da cultura castrexa, da que hai restos espallados por toda Galicia.
No Museo de Pontevedra custódiase o tesouro castrexo atopado en Caldas de Reis e constituído por máis de 30 Kg de ouro. Tendo en conta, que é tan só unha parte do que se poido conservar.
En Vilagarcía de Arousa foi estudiado por Fermín Bouza Brey o chamado Castro Alobre, que é o berce, a orixe da Vila de García medieval, a carta puebla da mesma fóralle outorgada ao nobre García de Caamaño, fundador do que hoxe é Vilagarcía de Arousa. O documento da carta puebla foi atopado por Bouza Brey entre a valiosa documentación do pazo do Señorío de Rubiáns e donada polos herdeiros de Bouza Brey ao Concello de Vilagarcía de Arousa.
No Castro Alobre estanse a realizar excavacións que están dando a coñecer restos castrexos, como os da máis antiga telleira coñecida de Galicia e outros restos de singular importancia. O Concello de Vilagarcía de Arousa trata de museizar ditos achados e darlle valor á zona. Ao mesmo tempo deséxase promocionar o coñecemento do xacemento e o do seu entorno no chamado Montiño, facendo campañas entre os escolares e invitando a toda a poboación e visitantes para que se acheguen a tan importante lugar. Trátase de coñecer as nosas orixes.




Procedencia das imaxes:




- Fotografías propias


- Documentos extraídos de folletos do Concello de Vilagarcía de Arousa

domingo, 30 de agosto de 2009

ESCOLA DE DANZA "PERLA DE AROSA"



En Galicia posuímos un rico folklore dotado de fermosas cantigas e de fermosas danzas. Lembremos o recoñecido cancioneiro recopilado por D. Casto Sampedro y Folgar e editado primorosamente por Filgueira Valverde como homenaxe póstuma ao seu querido e respectado mestre. Hai outros recopilatorios de grande valor e de distintas épocas e autores.
No traballo de investigación e de espallamento do noso folklore hai varias perspectivas ou enfoques, un punto de vista purista que trata de recoller as cantigas e as danzas dun xeito fiel, interpretándoas o máis parecido posible as súas orixes, respectando letras, músicas, ritmos, pasos, vestiario, etc. Outra máis recreativa, máis innovadora versionando con aires e formas novos e seguindo os avances, as tendencias e as técnicas máis modernas.
Ámbolos dous puntos de vista son perfectamente compatibles e aceptables e poden convivir sen ningún tipo de problemas. Cada un ten o seu propio campo de traballo, e ámbolos dous enriquecen a nosa arte nacida do pobo. Un deles trata de manter a pureza e o enxebrismo orixinal. O outro máis creativo e estilizado trata de actualizar e investigar enfoques novos.
Grupos representativos da primeira perspectiva serían os moitos e importantes grupos folklóricos tradicionais que existen en Galicia dende hai moito tempo.
Un dos representantes da segunda tendencia, das que hoxe falamos, e renovador da danza galega foi, o tristemente xa desaparecido coreógrafo, Rey de Viana e seu famoso e lembrado ballet, no que tantos bailaríns se formaron e levaron polo mundo adiante o nome da nosa querida Galicia.
Unha vez desaparecido o mestre, moitos dos seus discípulos fundaron e colaboraron con grupos e escolas de danza para honrar así ao mestre e perpetuar o seu estilo e o seu legado artístico.
Tal sucedeu con Elena Parada antiga bailarina do Ballet “Rey de Viana” e discípula do gran mestre, quen na década dos 80 funda e consolida en Vilagarcía de Arousa a coñecida Escola de Danza “Perla de Arosa”, que xa ten cumpridos os seus vinte anos co obxectivo de formar nenos e mozos tanto en ballet clásico (que Rey de Viana tomou como base de formación, inspiración e estilismo) como en danza galega, seguindo o estilo do grande artista.
En Vilagarcía de Arousa, dita escola é xa un referente e teñen saído varias fornadas de bailaríns que nun efecto multiplicador espallan, viven e sinten o estilo “Rey de Viana”.
Este grupo e a asociación que o ampara deberan contar co apoio e respaldo de todos e co soporte das autoridades para poder seguir cun traballo innovador e enriquecedor da danza galega contemporánea. Sen dúbida, contribúen a revitalizar o panorama artístico vilagarcián.

domingo, 23 de agosto de 2009

CORTEGADA, DEITADA NO MAR








É unha moi boa iniciativa do Concello de Vilagarcía de Arousa a de achegar aos cidadáns á fermosa Illa de Cortegada, pertecente ao Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia, organizando visitas guiadas a este patrimonio natural de todos os galegos.
Cortegada, a “Corticata” da antigüidade, é mencionada na súa Historia Natural polo historiador romano Plinio o Vello, segundo nos confirma o noso amigo e historiador, Xosé Lois Vila Fariña. De feito téñense atopado preto da illa varios obxectos da época romana, como diversas ánforas que se atopan no Museo de Pontevedra, dun barco romano afundido na costa de Cortegada.
A illa estivo poboada dende antigo; obrigouse aos seus dezasete derradeiros poboadores a abandonala co asunto da “donación” da Illa de Cortegada ao rei Alfonso XIII co obxectivo de que se construise nela a residencia de verán da familia real. Adiantáronse os santanderinos e ofrecéronlle ao rei o pazo da Magdalena, que este aceptou, quedando o tema de Cortegada en mero proxecto, emporiso o rei non devolveu a illa, apropiándose dela e facendo un coto privado de caza. Durante moitos anos houbo un garda coidador e se concedían arbitrariamente permisos para poder visitala, case sempre a persoas pudientes e grandes magnates que viñan aquí de caza.
Andado o tempo, o herdeiro da coroa, D. Juan de Borbón, Conde de Barcelona, vendeu a illa a unha inmobiliaria por sesenta millóns de pesetas dos anos 80, en compensación ao Concello de Vilagarcía donoulle unha miseria de cartos para rehabilitar o antigo edificio de Aduanas para servizos comunitarios. A recuperación da illa para o dominio público foi un proceso moi laborioso e costoso, que puido completar a Xunta de Galicia baixo a presidencia do Sr. Pérez Touriño. A Illa de Cortegada é integrada ao fin no Parque Natural e o pobo pode disfrutar do seu dominio, aínda que a inmobiliaria, a parte de manchea de millóns que recibiu, reclama moito máis, alegando que só lle pagaron o solo e que lle deben o pago da madeira que alberga como riqueza a fermosísima illa, cando non se fan ben as cousas por parte de a quen lle correspondía, sucede o que sucede. E gracias á plataforma cidadá que tanto loitou pola recuperación da illa!

As cantigas populares e os poetas non deixan de cantar á Illa acostada no fondal do mar, á nosa Illa de Cortegada, mirade que ben dicía Álvaro Cunqueiro:
Si miña señor a i-alba de Arousa beilar
poñereille, belida, un ventiño no mar.
¡A dorna vai e ven
que meu amor ten!
Poñereille unha frauta e máis un reiseñor
¡unha longa soedade coma a do mar maior!
¡A dorna vai e ven
que meu amor ten!
Na illa de Cortegada poñereille un galán
por pastor das mareas co seu remo na man.
¡A dorna vai e ven
que meu amor ten!
Poñereille unha gaita no bico da ría
¡unha abelaneira no medio do día!
¡A dorna vai e ven
que meu amor ten!

martes, 18 de agosto de 2009

VERBAS




RECHOUCHÍO.- Unha fermosa verba que ten como orixe unha onomatopeia: “chi”, que imita a voz dos paxariños. O diccionario define así este substantivo masculino: “Chío continuado dos paxaros e, por extensión, calquera tipo de son agudo e continuado e situación en que se produce”.
É unha palabra composta do prefixo re e o substantivo chío. Aínda que o rechouchío dos paxariños pode ser algo agradable no contexto, por exemplo, dunha carballeira á beira dun río nestes días calorosos do verán, pode converterse en algo molesto cando nos referimos ao barullo armado por parte de persoas berrando ou discutindo ou ao balbordo producido polos meniños ou meniñas coas súas voces agudas.
É unha verba sonora, agás o “a” posúe todas as vocais, levando o acento na vocal breve “i”, o que potencia o son agudo que remeda ao chío seguido dun paxaro.
A beldade da palabra, a súa sonoridade reflicte a vida natural; ás veces, case sempre, un queda abraiado pola grandeza e curiosidade da natureza e da linguaxe humana, o interesante da creación e evolución dos idiomas e mesmo o nacemento da linguaxe humana.
Pertencen á familia léxica desta verba: rechouchiar, rechoucheiro e as palabras fonte son chiar, chío.
Rematamos cunha selección de versos que inclúen as verbas das que fixemos referencia:

Co seu rechouchiar
os paxaros algareiros
a vida fanme aledar
preto dos vellos piñeiros.

Con estes seus rechouchíos
os fermosos paxariños
danme novos bríos
para seguir os meus azarosos camiños.
"Cóllense antre os paxariños
aqueles que millor trían.
Morre afogado antre as pallas
o pitiño que non chía.
Pois si vós foras pitiño,
dígovos, miña velliña,
que dese mal non morreras;
que chiar, ben chiarías." CANTARES GALLEGOS. Rosalía de Castro

jueves, 6 de agosto de 2009

XXIII CERTAME DE POESÍA "FELICIANO ROLÁN" - A GARDA / 2009







O noso admirado D. Xosé Filgueira era un namorado da poesía, e un bo poeta el mesmo, encadrado na poesía trobadoresca xunto cos seus amigos Fermín Bouza Brey, Álvaro Cunqueiro e Xosé Mª Álvarez Blázquez. Comparto con eles a miña paixón pola poesía. Ás veces aventúrome neste campo, e hoxe vai o froito dese atrevemento, dous poemiñas, que foron agasallados co 1º Premio no XXIII Certame de Poesía “Feliciano Rolán”, organizado pola Agrupación Cultural Guardesa. Alí na Garda co motivo das Festas do Monte, organizouse o acto cultural de entrega de premios o mércores 5 de agosto de 2009 a partires das 21:30 h. Pasei uns intres moi ledos e agradables, no medio dun recital poético combinado cun concerto de piano a cargo de María Alonso, mestra gardesa. Julia Sobrino e todos os membros da Agrupación Cultural, o Alcalde e o Concelleiro de Cultura, o familiar de D. Feliciano Rolán, o público asistente foron uns magníficos anfitrións. O Certame e o acto de entrega de premios din moito dun pobo como o da Garda, que sabe honrar á poesía e a un eximio poeta como Feliciano Rolán. Moitos parabéns á Garda por saber conxugar nas festas actos culturais tan interesantes como e que vimos de mencionar.



DE PROFUNDIS

I

TRAVESÍA CARA NINGURES


Confusión, tristura…
quero marchar, fuxir
e non sei cara onde;
escapar de min mesmo,
afogar aos demos
que poboan a miña cabeza.

É a noite na miña alma,
hai escuridade na miña mente,
desasosego no meu espírito.

O meu eu abandoa o meu corpo,
non estou de acordo
conmigo mesmo;
non sei que facer,
descoñézome
e navego por augas turbias,
a miña vida é unha cloaca,
augas pestilentes circúndanme
e sigo a navegar cara a nada.


Hastío e ventos sen aire,
quero chegar,
destino descoñecido,
brumas, negras sombras,
berros inaudibles.
Alzo as miñas mans
Asideiro baleiro.

En ninguén nin en nada
me podo apoiar.
Angustia, nubes grises,
Día anódino
e sigo a navegar
sen rumbo,
sen orixe, sen destino.

Noite sen lúa e sen estrelas,
non hai mencer para min,
o barco á deriva,
de súpeto, alguén
fíxase en min,
seus ollos nos meus ollos,
sorrisos e verbas de acollida.
Sinto que o rumbo cambia,
desta travesía cara a nada
ao fin descubro
que existo,
que os outros me rodean
e interésanse por min;
algúns incluso me aman.

Despois do túnel escuro
albisco a luz,
a costa énchese de faros,
a rosa dos ventos
énchese de puntos.
O sextante reflicte
cos seus graos
a miña situación.

Xa hai un lugar de partida,
xa teño un lugar de destino
e alí estou eu,
quizais me agarde alguén;
quizais me agardes ti.










DE PROFUNDIS

II

PRECISAMENTE, NON UNHA BATALLA DE FLORES


Dame noxo contemplar as fermosas camelias
mentres no mundo morra un neno polo odio das guerras.

Inxustiza dunha aldea
ou dunha cidade destruída polas bombas.
Berros dos pais e bágoas de chumbo das nais.
Boicot ás guerras, xuntos racharémolo círculo
infernal da violencia.

Dame noxo contemplar as fermosas camelias
mentres no mundo morra un neno polo odio das guerras.

Casas feitas cascallos,
macetas de flores esnaquizadas,
o xardín destruído dos soños,
vidas segadas polas furias desatadas,
retrato dunha familia destrozado,
cristais, pedras, polvo,
berros e máis berros confundidos cos balbordos das batallas.

Dame noxo contemplar as fermosas camelias
mentres no mundo morra un neno polo odio das guerras.

Escolas esmagadas,
furor de primitivismo descontrolado,
vidas rematadas,
choros que firen,
mans alzadas ao ceo
de impotencia de seres maltratados,
humanidade perdida e
rostros que expresan fracaso,
angurias, penas; futuro hipotecado…
Marte que percorre campos de dor e de miseria.

Dame noxo contemplar as fermosas camelias
mentres no mundo morra un neno polo odio das guerras.

Esfollo unha camelia carmesí,
un pétalo por cada vida perdida
no absurdo das guerras,
endexamais as guerras.
Cada pétalo, como pingas de sangue derramado,
espálloo pola nosa Ría
en lembranza
de cada neno, de cada nena, de cada muller, de cada home
sacrificados pola envexa, polo rancor, pola violencia.
Dou un berro desgarrador
Para que se espalle polas ondas do vento
e do mar,
non máis guerras, non máis odio.
Boicot, non loitaremos, rebelarémonos
contra dos líderes violentos que nos dominan,
contras das causas espurias que provocan dor,
nunca nos dividiremos, nunca; boicot.

Dame noxo contemplar as fermosas camelias
mentres no mundo morra un neno polo odio das guerras.
Con pétalos de Albas plenas constrúo
unha pomba de PAZ.

Xermán Torres