sábado, 31 de diciembre de 2011

"MANOEL XOSÉ DE OLIVEIRA" - Manuel Olveira Hortas



Iniciamos hoxe unha experiencia, que tiven proxectada vai xa moito tempo, someter a amizades e persoas que admiro por algún motivo ao famoso cuestionario Proust, por ser o prestixioso novelista francés, Marcel Proust, un dos primeiros en contestalo, de aí quedoulle o nome. (Dicir que admiro e deléitome coa prosa de Proust, quen se recrea nas palabras, no período longo; teño que confesar que aínda é hoxe o día en que non din rematado de ler na lingua orixinal: A LA RECHERCHE DU TEMPS PERDU, tarefa pendente).

Coas persoas que acepten a miña proposta, iremos recuperando o tempo perdido e coñecendo un pouco máis ás persoas que contesten o inquérito. Irán aparecendo por orde de entrega.

E o primeiro en aceptar foi meu querido e vello amigo, "Manoel Xosé de Oliveira", Manuel Olveira Hortas, quen naceu en Vilagarcía de Arousa, e dende moito tempo atrás é un amante da palabra, da poesía. É unha persoa sincera, tenra, chea de humanismo; unha persoa auténtica, digna de ser querida.
Eu trabei o seu coñecemento e iniciamos unha mutua amizade a principio da década dos 80 do pasado século, sendo eu primeiro Vicepresidente e despois Presidente daquel lembrado e tristemente efímero "Club Juvenil Villagarciano", onde tantas e interesantes iniciativas xuvenís tiveron lugar (xa temos falado desto noutra entrada), como a revista poética, RODADA, auspiciada polo mencionado clube e da que o socio e despois terceiro Presidente do Club, Manoel Xosé constituiuse en alma mater. Aí descubrín o grande poeta que é Manoel Xosé. Quen hoxe se atopa afincado en Vigo, onde, entre outras cousas, exerce como Vicepresidente do Grupo Poético "Brétema", el sustenta o seu magnífico blog, que unha vez máis recomendamos:

www.grupo-bretema.blogspot.com

Velaquí as súas respostas:


CUESTIONARIO PROUST


1.- Cal é o principal trazo do seu carácter? R: Supoño que a rebeldia (ben entendida, Rebeldia Social)

2.- Que calidade prefere nun home? R: O humanismo coma elemento integrador de outras moitas calidades: humildad, sencillez e capacidade infinda por seguer aprendendo

3.- E nunha muller? R: Cabe deferenza…? A mesmas

4.- Cal é a túa principal característica? R: A iñorancia ( a capacidade de comprensión para seguir aprendendo)

5.- Que aprecia máis nas súas amizades? R: O humanismo, senxileza e humildade

6.- Cal é o seu principal defecto? R: A impotencia

7.- Cal é a súa ocupación favorita? R: alquimista e argallador de verbas e berros no silenzo

8.- Cal é o seu soño de felicidade? R: Vivir que non e pouco

9.- Cal sería a súa maior desgracia? R: Deixar ca miña ialma deixe de falar, de berrar, de comunicar

10.- Como lle gustaría ser? R: Coma un home con ialma de neno

11.- Cal é o país onde desexaría vivir? R: Na miña terra, onde vivo, en Galicia

12.- Cal é a súa cor preferida? R: Unha…? Negro, azul, gris, blanco, verde… todas forman parte de min mesmo, da miña terra

13.- Cal é a flor que máis lle gusta? R: A rosa, a margarida… todas son fermosas!

14.- Cal é o seu paxaro preferido? R: Non teño preferencia especial

15.- Cal é o seu prosista preferido? R: Cervantes, Hermann Hesse, Valle Inclan…

16.- E o seu poeta favorito? R: Un só???

17.- Cal é o seu heroe de ficción? R: Robin Hood, O Quixote…

18.- E a súa heroína de ficción? R: Pocahontas…?

19.- Quen é o seu pintor favorito? R: Goya, Rembrand, Matisse, Sorolla, Van Gogh, Dalí, Velazquez…

20.- E o seu compositor musical? R: Haydn, Mozart, Falla, Albéniz, Granados…

21.- Quenes son os seus heroes da vida real? R: Ghandhi

22.- E as súas heroínas da vida real? R: Juana de Arco, Rosalía…

23.- Que acontecementos ou características da Historia detesta máis? R: O Xenocidio da Segunda Guerra mundial, os actos de terrorismo en todolos seus xeitos: independentista, fanatismo relixioso, a violencia gratuita no conflicto Árabe/ Israeli, e todo poder absolutista ou dictactorial

24.- Quenes son os seus heroes e/ou heroínas da Historia Mundial? R: Os mesmos cos da vida real
25.- Cal é a súa comida preferida? R: Grelos con patacas, Xamón, Mexilóns, Ameixa de Carril, Polvo, Pementos de Padrón, tortilla, empanada…

26.- E a súa bebida? R: Zume de limón, laranxa, Albariño, Sidra…

27.- Cales son os nomes que máis lle gustan? Xanela, Brétema, Bágoas, Dorna, Ladaiña, Donicela, Arousa…

28.- Que detesta por riba de todo? R: A Vaidade e a Prepotencia

29.- Que personaxes históricos detesta máis? R: Fanáticos: Hitler, Stalin…

30.- Que feito militar admira máis? R: Ningún

31.- Que reforma valora máis? R: A que inda non se fixo

32.- Que don natural lle gustaría posuír? R: Non sei… chegame dabondo con vivir!

33.- Como lle gustaría morrer? R: supoño que sen ruido

34.- Cal é o estado actual do seu espírito? R: Agora, nestes intres, non está, foi dar unha volta

35.- Que defectos ou faltas lle inspiran máis indulxencia? R: Non son rexidor ou xuez, outros carguen con isa teima

36.- Cal sería o seu distintivo ou a súa divisa? R: Só duas palabras: Esperanza e Vida



* Para rematar indique unha lembranza ou algo que queira destacar sobre a comarca de Arousa-Salnés.

Os tempos da miña mocedade e xuventude, á caza de rás no Barrio dos Durans, o tempo dos Maios, ás andanzas co meu amigo Xosé Lois Vila pólo monte Lobeira e outras corredoiras, O Clube Xuvenil de Vilagarcía e a miña amizade com Xermán, presidente do Clube, Ney, Suso, Luciano, Loreto e irmán Mari Carme, e outros moitos que de seguer, seria unha longa lista. O meu tempo de estudos en Cambados i ás argalladas que faciamos de cativos, batallas de tiros ou intercâmbios de pedras ( Un feixe de cicatrices quedan na miña cachola de tales “Batallas”). A revista literária Rodada e moitas outras lembranzas que darian pra faceres un grande e longo libro biográfico.

Espero que che sirva de algo, botei toda a noite.
Unha aperta, Manoel Xosé

jueves, 22 de diciembre de 2011

BO NADAL, PRÓSPERO ANO; FÓRA CRISE


FOTO R. VARELA: Montaña galega en inverno. Arquivo: GEG.



“(...) a Terra é tan grande, na súa estensión e na súa profundidade, que non abondan os días dunha vida para coñecela; e amámola tanto que soio pensamos en facer dela unha Patria feliz”. (CASTELAO: Sempre en Galiza).

TRABALLO, XUSTIZA E LEDICIA

Cos mellores desexos da familia TORRES-SÁNCHEZ

lunes, 12 de diciembre de 2011

POESÍA, MÁIS POESÍA POR FAVOR


Xa comentamos que o pasado día 11 de novembro, desenvolveuse no Liceo Casino de Vilagarcía de Arousa un moi interesante I OBRADOIRO CREATIVO DE POESÍA, que tivo o seguinte guión:

I.- MOTIVACIÓN - 2'/3'

II.- CREACIÓN - 30'

III.- AUDICIÓN - 8'

IV.- LECTURA

V.- REPASO / MURAL

NA AUDICIÓN, POIDEMOS DISFRUTAR DE:

1.- MACHADO, Antonio: RETRATO. Campos de Castilla. MÚSICA: ALBENIZ: Suite Iberia: Triana. Interpretada por Stejepan Radic, piano.

2.- ALEIXANDRE, Vicente: NIÑEZ. Ámbito. MÚSICA: BEETHOVEN: Sinfonía nº 6, Pastoral en fa mayor op. 68, Allegro.

3.- ROSALÍA DE CASTRO: Santa Escolástica II. En las orillas del Sar. MÚSICA: Ara Solis de Xan Cerqueiro, interpretada por Luar na Lubre.

4.- PEREIRA VALCÁRCEL, Manuel: A traza rilla a madeira do tempo. TODO MORTE. (Mesmo fondo musical).

5.- CASTRO, Luisa: Os nenos do grupo son salvaxes coma min. De Baleas e baleas.

O pasado 8 de decembro celebramos a X MESA DAS VERBAS, na que compartiron versos:

- María Palacios (BRÉTEMA)

- Enrique Brumbéck (recitador)

- Rafa Gómez (Brétema)

- José Tizado (Brétema)

- Antonio Pinedo

- Ángeles Conde

- Antonio Quiñoy

- Carmen Darriba (Brétema)

- Evcalo

- Manoel Xosé (Brétema)

- Carmen Abalo

- Isabel Pintos

- Jean Carballo (Brétema)

- Andrea Fernández

- Xermán Torres

- Alfonso Saavedra

Atrás quedaba aquella calle adusta, / camino de los frailes y los muertos, / siempre vacía y misteriosa siempre, / con sus manchas de sombra gigantescas / y sus claros de luz, que hacen más triste / su soledad y que los ojos hieren.

ROSALÍA DE CASTRO: En las orillas del Sar.

A traza rilla a madeira do tempo / No baleiro o recendo morno dun infindo aloumiño / Pola cheminea ascenden ecos de antigas labaradas / Casa dos avós, Ranil, Sísamo / Lugar e aldea, xeografía que na distancia non esquece / renxen as táboas do sobrado / Un gato atravesa áxil os cuartos da memoria / O tellado resiste o costume dos invernos. (MANUEL PEREIRA VALCÁRCEL).


Os nenos do grupo son salvaxes coma min. / Tragamos os cristais e son o xefe indio. / A tribo obedéceme / porque teño a lingua chea de cristais / e como terra.

(Luísa Castro, Foz-Lugo, 1967)




SEGUIREMOS DANDO "A GUERRA" COA POESÍA.

domingo, 27 de noviembre de 2011

D. MARCELINO TORRES VILLAR, In memoriam


Entre os anos 1966 e 1968, eu frecuentaba case diariamente a parroquia de Santa María de Caldas de Reis, da que a igrexa parroquial é unha xoia do románico galego. Daquela era o cura párroco, D. Marcelino Torres Villar, do que gardo unha grata lembranza, eu sendo un neno trabei unha relación de amizade cun sacerdote, que penso foi un gran párroco de Santa María. Organizaba unha catequese exemplar, con moita asistencia de nenas e nenos. En 1967, tendo eu apenas dez anos, encargoume dunha sección do catecismo parroquial, ademais facía as lecturas e cantaba na misa da catequese e noutras misas. Tamén dirixín moitas veces o rezo do Santo Rosario na parroquia. O que si me arrepiaba e se podía excusaba a miña presencia, era no rezo do Rosario nos velatorios. Daquela tíñalle pánico ás cerimonias funerarias e aos cemiterios.
D. Marcelino exercía unha moi boa acción pastoral, comunicaba ben coa xente, preocupáballe a vida da parroquia, con el de párroco alí en 1968, asistín por primeira vez a unha misa en galego ou case toda en galego e lin por primeira vez unha lectura na nosa lingua na liturxia dominical. Foi un acontecemento inesquecible, aínda que co paso do tempo, algo borroso na miña memoria.
Hai outro episodio que recordo ben, a visita de Filgueira Valverde cunha máquina fotográfica nas mans e que lle reprochaba a D. Marcelino a situación dunhas pedras, que había por alí nun valado preto de cemiterio parroquial, indicándolle que aqueles restos merecían un lugar máis digno. Andado o tempo, souben que aquelas antigas pedras eran os restos dun baldaquino do século XV, que tal vez sería unha das primeiras testemuñas da Descuberta de América. Ese baldaquino está hoxe no interior do templo, nun lugar de honra. D. Marcelino seguindo o consello do ilustre e sabio pontevedrés buscou mellor sitio para aquelas históricas pedras, que naqueles lonxanos intres estaban abandoadas á intemperie. Sobre este baldaquino temos feito unha antiga entrada nesta bitácora.
D. Marcelino tamén emprendeu a mellora e ampliación do cemiterio parroquial, asunto que o tivo moi preocupado e con moito traballo.
Souben moitos anos despois que D. Marcelino estivera destinado en Pontevedra en anos anteriores á Guerra Civil (1936-39) e no transcurso da mesma e que alí dera clase nunha academia, tal como recolle Rafael Landín Carrasco nun dos seus escritos sobre a súa cidade natal e que fora capelán dos carlistas (requetés) e ponse na súa boca unha brabuconada tan típica daqueles momentos de extrema violencia.
Nesa época, xa o tildaran como "Miss Clero", porque debía ser un bo e garrido mozo. Cando eu o coñecín xa era un home maior; pero, tiña boa planta e era moi elegante, tiñan as mulleres máis interés por el, que el por elas, neste aspecto había moita lenda, moitos chismes e pouca realidade. Parecíame un sacerdote íntegro, un gran pastor e un excelente párroco.
Despois, andado o tempo, trasladaríase de novo para Pontevedra e souben nos anos oitenta do pasado século que fora capelán do Hospital Montecelo. Precisamente, por razóns laborais e de xubilación, D. Marcelino gañáralle un preito á Seguridade Social.
Era un gran tipo, D. Marcelino; gardo a lembranza da súa amizade con moito agarimo.

viernes, 18 de noviembre de 2011

AFECCIÓN POLA HERÁLDICA





Estudiabamos, cando eramos uns mociños, alá en 3º e 4º do antigo bacharelato elemental, na década dos setenta do pasado século que había unhas ciencias auxiliares da historia, como a xeografía, a cronoloxía, a numismática, a epigrafía, a heráldica,... A min sempre me atraeu a heráldica, aínda que confeso a miña supina ignorancia no tema, aínda que me guste.

O pouquiño que sei, transmítollo cada ano, no primeiro trimestre do curso a uns alumniños e alumniñas de sete anos, que prestan moita atención e aprenden catro cousiñas, unha moi pequena e moi somera introducción á heráldica.

Programamos un PASEO POR VILAGARCÍA. Empezamos pola rúa Vista Alegre, avanzamos e paramos fronte ao muro do convento das relixiosas "Agustinas Recoletas", o que está preto das escalinatas que van cara o Montiño e o Castro de Alobre, berce da cidade, e descuberto e estudiado por Fermín Bouza Brey. Alí explícolles como recoñecer os escudos eclesiásticos, observando os tres que alí podemos observar. Escudos cos seus bordóns (que eles chaman cordiñas con nudos). Camiñamos un pouquiño máis e examinamos a fachada da igrexa conventual e topamos con outro escudo eclesiástico. Dígolles que os edificios antigos fálannos cos seus símbolos de pedra, como os escudos que nos falan de personaxes e da súa xenie. Xirámonos e miramos cara as fachadas dos edificios que forman parte do Pazo de Vista Alegre, o pazo dos marqueses de Vilagarcía e encontramos outro tipo de escudos, os escudos civís, mirámolos ben e por contraste recoñecemos as súas diferencias cos eclesiásticos; os escudos civís ("non teñen cordiñas con nudos") e estes rematan cunha coroa, neste caso a coroa de marqués. Dun xeito sinxelo aprenden a distinguir os dous tipos de escudos e que hai máis coroas que as de rei e que son distintas.
Fixáronse máis detidamente nos escudos, nos que quizais antes non repararan e que Vilagarcía ten a súa riqueza heráldica, malia os nobles e antigos edificios que se teñen destruido.
Logo fixámonos na placa que hai no muro norte da igrexa conventual, onde se fala de D. Fernando de Andrade y Sotomayor, que chegou ser arcebispo da arquidiócese de Compostela, pertencía á familia do marquesado de Vilagarcía, foi o fundador do convento e da igrexa de Vista Alegre, os escudos son os seus escudos; así queda a testemuña histórica do seu nome e apelidos nos muros destes edificios antergos do século XVII, dos poucos que quedan en pé en Vilagarcía, sobre todo os de carácter civil.

Deixamos a rúa Vista Alegre, cruzamos o río do Con, atravesamos a rúa Castelao, a praza de Galicia, a rúa Rey Daviña, Castor Sánchez; por fin, chegamos á Casa do Concello, onde nos recibiron o Sr. Alcalde, a Sra. Concelleira de Educación e o Auxiliar de Protocolo, fomos recibidos no Salón Noble do Concello. Alí dannos explicacións sobre o escudo de Vilagarcía, coa súa coroa real, os distintos cuarteis: o superior coa representación dos tres castros, a chave, o pino e as frechas, o barco, a espada sobre fondo vermello, que indica as loitas patrióticas pola defensa da cidade (sobre todo a Guerra da Independencia, 1808-1809),...

Os nenos descubriron un mundo novo e abraiante; o dos escudos, o da heráldica. Cando teña máis tempo afondarei nesta ciencia auxiliar da historia.

Regresamos, non sin antes pasar por diante da igrexa parroquial de Santa Eulalia de Arealonga, igrexa barroca, que na súa fachada principal ten dous escudos xemelgos, que xa nos soan, porque son da familia do marquesado de Vilagarcía, xa que o arcebispo de Andrade y Sotomayor foi promotor e sostén da súa construcción. Na fachada de entrada á capela do Pilar ou de San Miguel atopamos un escudo eclesiástico. Así, finalmente, podemos repasar os sinxelos contidos sobre escudos civís versus eclesiásticos.

Oxalá algúns destes meniños e meniñas poidan chegar a ser historiadores expertos en heráldica. Nós pretendimos espertar o interese por coñecer un pouco a súa cidade e poder albiscar o que nos contan as pedras que tamén falan e contan as súas historias.

PARA MÁIS INFORMACIÓN:

- Viana Martínez, Víctor, Clopés Burgos, Juan José: EL ARZOBISPO ANDRADE, UN VILAGARCIÁN ILUSTRE. Pontevedra, Concellería de Cultura / Concello de Vilagarcía de Arousa, 2004.

- Naveguen pola WEB do CEIP O PIÑEIRIÑO:

www.centros.edu.xunta.es/ceipopineirino

miércoles, 9 de noviembre de 2011

IX MESA DAS VERBAS



CELEBRAMOS COMO SEMPRE UNHA MESA DAS VERBAS MUY PARTICIPATIVA. COMPARTIRON VERSOS, OS SEGUINTES AMANTES DA POESÍA:

- Juan Antonio Porto (neto de Porto Rey), leu poemas do seu avó

- Enrique Brumbéck (recitador)

- Antonio Pinedo

- Ángeles Conde

- Carmen Darriba (Brétema)

- José Tizado (Brétema)

- Antonio Quiñoy

- María Palacios (Brétema)

- Mª Isabel Pintos

- Carmen Abalo declamou o poema da súa nai: GALICIA ESPERTA

- Andrea Fernández

- Jesús Recio

- Manoel Xosé de Oliveira (Brétema)

- Jean Carballo (Brétema)

- Ramón Torrado

- Alfonso Saavedra

- Xermán Torres

arousatv fixo unha reportaxe que pode verse en



www.arousatv.com



A quen lle agradecemos a súa xentileza.


CAOS

Outono infernal,
sequía cerebral.

Sociedade insaciable
con capitalismo adorable
que ofrece igualdade,
traballo, oportunidades a eito.

Vivimos no mellor
mundo posible...
Podedumbre, miseria,
corrupción...
Quen dixo medo?

A solidariedade reina por doquier,
Maio do 68,
movementos de liberación,
revolucións.
Oh! Mundo ideal,
imperio da lei,
estado do benestar;
quen se pode queixar?

Que mundo!
ONU, OTAN,
UNICEF, OUA...
Alguén quere máis?

Todo o solucionarán
a UE, o FMI, o BM...
Pobre Dámaso Alonso!
Neste mundo
formidable de siglas
e máis siglas.

Nelas podes afogar,
con elas
todo se pode arranxar.

Que mundo feliz!
Que mundo!

XERMÁN TORRES, outubro-2011


O venres 11 de novembro ás 21:00 h., celebramos no Liceo Casino de Vilagarcía de Arousa o I OBRADOIRO CREATIVO DE POESÍA, ao que asistiron once persoas; nove de forma activa participando nunha proposta creativa: LEMBRANZAS DA MIÑA INFANCIA (a rúa da miña infancia, o pobo da miña infancia, personaxes da miña infancia, medos da miña infancia) e dúas a xeito de observadoras. Os asistentes disfrutaron, nunha nova oportunidade, da poesía, foi unha ocasión interesante, outra alternativa para o tempo de lecer.



LEMBRAMOS QUE A X MESA DAS VERBAS, ÚLTIMA DESTE ANO, TERÁ LUGAR O DÍA XOVES 8 DE DECEMBRO ÁS 21:00 H. NAS INSTALACIÓNS DO LICEO CASINO DE VILAGARCÍA DE AROUSA DA RÚA CASTELAO, Nº 5. ALÍ ESPERAMOS A TODOS OS QUE DISFRUTAN DEBULLANDO VERSOS.

sábado, 29 de octubre de 2011

X MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE (II)







26/10/2011 - 20:00 h.: A P U N T A M E N T O S

CONFERENCIANTE: Xosé Fuentes Alende - Secretario Técnico do Museo de Pontevedra.

CONFERENCIA: Casto Sampedro Folgar e a Antropoloxía Cultural de Galicia.

O Director do Museo, Xosé Carlos Valle Pérez, presenta ao conferenciante como un home da casa, formado no Museo como froito da creación dos alumnos colaboradores a partires dos anos corenta do pasado século. Somos compañeiros de traballo e antes de bacharelato. (Ambos discípulos de Filgueira Valverde). Xosé é un especialista en estudos antropolóxicos e folclóricos.

Xosé Alende comenza a súa disertación dando as gracias a Valle polas súas palabras de inicio, froito da nosa amizade.
Manifesta tamén a súa gratitude á Cátedra Filgueira e a quenes a sosteñen, Universidade de Vigo, Nova Galicia Banco e Museo-Deputación de Pontevedra, a quenes felicita por terlle adicado este Memorial á figura de D. Casto Sampedro Folgar.

Nos libros de Antropoloxía Cultural de Galicia apenas aparece a figura de Casto Sampedro y Folgar. Cando pensamos que é un personaxe fundamental nesa disciplina na nosa terra.
Ten traballado moito o tema dos gremios:

- Regulamentos dos Gremios.

- Gremio dos Mareantes de Pontevedra, do que é un dos máis grandes especialistas.

Que se facía en Galicia en Antropoloxía Cultural en tempos de Casto Sampedro?

Definindo o folclore como ciencia do pobo, podemos indicar os seguintes precedentes:

- S. XVIII:

. Frei Sarmiento
. Frei Feijoo
. Frei Sobreira

- 1878: Fúndase en Londres a Sociedade do Folclore.

No século do Rexurdimento en Galicia, contamos con Murguía, Saco e Arce, entre outros. Aparecen artigos relacionados, coleccións de refráns, ditos, costumes en publicacións senlleiras como: A MONTEIRA, EL HERALDO GALLEGO.

Neste século XIX, créase na Coruña, a Sociedad del Folclore Gallego co apoio da condesa, dona Emilia Pardo Bazán e que tiña como obxectivos:

- Recoller costumes, ditos,... en perigo de desaparecer
- Elaborar cuestionarios para as recolleitas como os de 1885

Pero, os resultados desta sociedade parecen máis ben pobres.

Por estas datas, Pérez Ballesteros recolle unha colección de refráns. En 1895, José Rodríguez López realiza un traballo sobre Supersticiones de Galicia.

En 1902, o Ateneo de Madrid realiza un cuestionario co fin de rexistrar aspectos relacionados con:

- Nacemento
- Casamento
- Morte

En 1904, Rovira publica EL CAMPESINO GALLEGO.

En 1905 dase o primeiro paso na Habana para crear a Real Academia Galega, que empeza a funcionar en Galicia no ano seguinte, 1906, ano que coincide co do nacemento de Xosé Fernando Filgueira Valverde. A RAG terá como obxectivos a creación dun Diccionario e unha Gramática Galega. Desde o ano da súa creación, publícase o boletín da institución. Desde 1910, mantense unha sección de folclore para a recolleita e publicación de romances, cantares, parrafeos, adiviñas,...

En 1920 aparece o Boletín Mensual da Cultura Galega, a coñecida e prestixiosa revista "Nós", voceiro da importante xeración homónima. No seu primeiro número figura o Arquivo filolóxico e etnográfico de Galicia.

O 12 de outubro de 1923, celébrase unha xuntanza no Castro de Ortoño, que se considera o acto fundacional do imprescincible Seminario de Estudos Galegos, que contaría cunha sección de Etnografía e Folclore, dirixida por Vicente Risco. En 1927 salen do prelo os ARQUIVOS, senlleira publicación do SEG.

En canto a Antropoloxía Cultural, que se facía en Pontevedra?

Na Arqueológica estábase a recoller todo o que estivera a piques de desaparecer, diversos materiais, obxectos; non tan só do patrimonio material, senón tamén do patrimonio inmaterial, oral. De aí xurdiron moitos materiais etnográficos, moitas recolleitas de carácter oral, que formarían parte da colección de Música Popular de Sampedro. Os seus fondos pasarían ao Museo de Pontevedra.
Os materiais de Casal darían lugar a uns Cantares Gallegos.
A Sociedade adiántase dez anos na confección de modelos de cuestionarios para a recolleita de vocabulario. Encárgaselle a Casal e a López de la Ballina a recolleita e a confección dun vocabulario sobre a verba dos canteiros, a xerga dos canteiros; que non da os froitos esperados.
Xa na data de 1905, deséñase un cuestionario para a recolleita de vocabulario.
Á fin sería o propio Sampedro quen se pon na tarefa da recolleita do "latín dos canteiros" e publicaría sobre o tema, moitos anos despois, García Alén no Boletín do Museo de Pontevedra.
En 1919, tamén traballa sobre a lingua dos canteiros, Julio Ballesteros Curiel.

José Casal recolle datos das aldeas de Pontevedra, e confecciónase unha Guía da parroquia de Salcedo. Trátase da primeira guía sobre unha parroquia, nela recóllense, entre outros aspectos, os seguintes:

- Muíño da Tablada
- Diversións
- O bautizo prenatal

Sampedro realizaría un estudio sobre a súa terra natal, Redondela, no que entre variadas cuestións, trata sobre:

- Topónimos acabados en -onde
- O Corpus
- Cruceiros

Pero, Casto Sampedro, tan importante como recopilador de cantigas populares galegas, destaca como antropólogo do mar:

- Costumes dos homes do mar
- Mareantes de Pontevedra
- Arquivo de Mareantes

En 1946, aparece unha publicación sobre estes temas, cun amplo estudo preliminar por parte de D. Xosé Filgueira.

Sampedro adopta o método que Sarmiento emprega no seu COLOQUIO DE GALEGOS RÚSTICOS. Sarmiento recolle coplas, logo fai un glosario de palabras que vai comentando.
D. Casto fai o mesmo sobre as ordenanzas de 1577 do gremio de Mareantes, que tiña sobre trinta páxinas, aproximadamente, e os comentarios sobre as palabras que elabora Sampedro ocupan máis de oitocentas páxinas.

Plantéxase un proxecto de estudio das Rías Baixas, Sampedro encrgaríase da de Pontevedra, Sequeiro Matos da de Vigo, a ría de Arousa corresponderíalle a Antonio Santos Hermo, avogado da Pobra do Caramiñal.

Entre a documentación que emprega e temas que trata Sampedro podemos subliñar:

- Foros e privilexios reais e arzobispais
- Pleitos
- Rede de corresponsais que lle facilitan información
- Diccionarios específicos e documentación varia

Fai acopio de material dabondo para os seus comentarios sobre as ordenanzas, que se desenvolvían en 15 artigos. Nos que se trataba sobre:

- Oficio de marear para pescadores (oficio de marear = oficio de pescar).
- Leises e pragmáticas en vigor.
- Estudo etnográfico:
. Material: embarcacións, redes, apeiros,...
. Inmaterial: costumes, xantares, reparto do pescado.

- Deberes relixiosos (prohibición de marear nos domingos e días santos, levantada a prohibición por circunstancias especiais: marear en días festivos para axudar aos menos favorecidos).
- Privilexio dos Mareantes na procesión do Corpus (dende 1568).
- Confrarías do Corpo Santo (especialmente a de San Miguel).
- Describe as artes de pesca.
- As comidas.
- As prácticas relixiosas.
- Os cercos, que para el tiñan unha gran importancia na economía de Pontevedra.
- As técnicas e trebellos da pesca (moitas veces fonte de conflictos). As xábegas, introducidas polos cataláns e das que fala o irmán de frei Sarmiento, Francisco Xabier.
- Menciónase aos arroaces como perxudiciais para a pesca da xardiña.
- Refírese á figura dos Vicarios ou Vigarios (en 1927, Filgueira Valverde publicaría na editorial Lar o seu relato titulado: O VIGAIRO).

O tomo IV dos documentos para a Historia de Pontevedra, que sería o segundo dedicado á Confraría do Corpo Santo e Gremio de Mareantes, este tomo permanece inédito, aínda que fose presentado á Deputación para a súa publicación en 1929 ou 1930. Este sería o seu índice:

- Exposición de motivos
- Textos das ordenanzas posteriores a 1577
- Documentos soltos sobre pesca
- Privilexio dos Mareantes

Anexos

Pretendíase recopilar documentos sobre o folclore dos pescadores nas tres Rías.

Remata, Fuentes Alende, indicando que sería preciso facer xustiza e poñer a Casto Sampedro no lugar que lle corresponde na Antropoloxía Cultural de Galicia.

lunes, 24 de octubre de 2011

X MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE






Do 24 ao 27 de outubro vaise desenvolver o Memorial Filgueira Valverde, do presente ano 2011 no que se celebra a décima edición. Nesta oportunidade dedicado ao eminente erudito redondelán, Casto Sampedro y Folgar (1848-Pontevedra, 1937), quen fora a alma pater da Sociedad Arqueológica pontevedresa (1894-1937), que sería o xérmolo do Museo de Pontevedra. D. Casto foi un dos mestres gratuitos de Xosé Fernando Filgueira Valverde, quen desde moi noviño foi un estreito colaborador do grande intelectual e sabio que foi D. Casto, quen sería o primeiro Director do Museo de Pontevedra, Filgueira sería o primeiro Secretario Técnico e o terceiro Director do Museo, despois do breve paso de Álvarez Limeses pola dirección da importante institución museística pontevedresa.

24/10/2011, 20:00 h. APUNTAMENTOS DA CONFERENCIA DO DR. XOSÉ CARLOS VALLE PÉREZ

TÍTULO DA CONFERENCIA: Casto Sampedro, a Sociedad Arqueológica e a memoria de Pontevedra.

A deputada provincial, representante da Deputación Provincial de Pontevedra, Ana Isabel Vázquez preside a mesa que inaugura este X Memorial, acompañada pola Vicerreitora do Campus de Pontevedra, da Universidade de Vigo, Antonia Blanco Pesqueira e polo representante de NovaCaixaGalicia, José Zarte, como polo Director do Museo de Pontevedra e primeiro conferenciante, o xa mencionado, Xosé Carlos Valle Pérez.

A Sra. deputada cédelle a palabra á Vicerreitora que salienta que este memorial se celebra cada outono, constituindo un feito cultural de suma importancia para Pontevedra dende hai dez anos e que é posible grazas ao labor da Cátedra Filgueira, mantida pola Universidade de Vigo coa colaboración do Museo de Pontevedra, da Deputación Provincial e de NovaCaixaGalicia. Indica a pertinencia de ter presente hoxe a relevante figura do erudito, Casto Sampedro y Folgar e poder contar con Xosé Carlos Valle Pérez como conferenciante, que posúe información de primera man sobre o homenaxeado e quen mellor que el para disertar sobre este tema, de vital importancia para a cidade e provincia de Pontevedra.

A presidenta da mesa cédelle a palabra ao representante da entidade financieira, quen considera moi apropiado que sexa Xosé Carlos Valle Pérez quen abra este ciclo de conferencias, por ser en grande parte herdeiro de D. Casto Sampedro e de Filgueira Valverde, Valle xa leva dende 1986 á fronte deste Museo, xa cumpriu as bodas de prata como máximo responsable da casa que axudaron a erguer e consolidar D. Casto e D. Xosé Fernando.

Finaliza o acto de presentación a Sra. deputada provincial, que ensalza a figura de Casto Sampedro pola súa valía cultural e académica. Pero aínda é un personaxe pouco coñecido e a súa obra non está o suficientemente espallada entre o gran público. Foi un personaxe ao que lle debemos a preservación do patrimonio histórico-artístico da provincia e quen mellor que Valle Pérez para ilustrarnos no tema. Déixoos nas mellores mans, engadiría para rematar.

Valle Pérez comenza a súa intervención con palabras de agradecemento para os representantes da Deputación, Universidade e entidade financieira por terse dedicado a súa persoa con palabras tan amables e inmerecidas.

Valle preséntanos, por medio da montaxe de diapositivas, tres fotos, unha, das ruinas de San Domingos de Pontevedra; outra, da fonte da Peregrina e, finalmente, outra, do gaiteiro, Carlos Núñez; e comenta, que por medio da súa exposición, imos comprobar que as tres teñen que ver con D. Casto Sampedro y Folgar.
Moitos pontevedreses non saben que na súa cidade hai uns xardíns que levan o nome do ilustre redondelán e moitos máis non saberán onde quedaba a súa casa, no seu despacho de avogado celebrábase unha recoñecida tertulia á que Filgueira Valverde asistía dende moi novo.
Desgraciadamente D. Casto Sampedro y Folgar é un descoñecido para o gran público e non recibe o recoñecemento do que é merecente xa que foi un grande intelectual e investigador. El puso os fundamentos e abreu camiños para que outros poideran seguir investigando e facendo diversos estudios de interese. Foi unha grande figura, un sabio, un home con moitos saberes. En abril de 2012, celebraremos o LXXV aniversario do seu pasamento, xa que faleceu en Pontevedra nese mes de 1937, naceu en Redondela en 1848.
Está demostrado que realizou estudios eclesiásticos nos seminarios de Tui, Ourense e Santiago, que abandoa para licenciarse en Dereito na universidade compostelá. Pasou a exercer a avogacía no seu pobo natal; pero, por desavenencias coas autoridades locais, veuse obrigado a trasladarse a cidade de Pontevedra onde abreu un despacho xurídico que tivo moita relevancia e prestixio. D. Casto foi moi ben acollido na capital e integrouse perfectamente na vida cultural e social da cidade, chegando a ser un dos seus principais protagonistas e sendo líder e mestre de moitas xeracións de pontevedreses. Formou parte do partido conservador e chegou ser Presidente interino da Deputación Provincial en 1930. Emparentou cos Mon por vía matrimonial, unha influínte familia pontevedresa de orixe asturiano.
No verán de 1894 vai tomamndo forma o que sería a Sociedad Arqueológica de Pontevedra, entidade de vital importancia polo seu labor cultural e de defensa do patrimonio histórico-artístico e monumental de Pontevedra e a súa provincia. Naqueles intres, Pontevedra era unha cidade pequena de aproximadamente vinte mil habitantes. Cidade pequena, pero moi activa cultural e políticamente, non hai que esquecerse que naquela época pasaban as vacacións de verán de tres meses, personaxes tan influintes na vida nacional da talla de Montero Ríos, González Besada, o Marqués de Riestra. Foi a primeira cidade galega en empregar a enerxía eléctrica para iluminar espazos públicos, antes que a señorial cidade da Coruña e da industriosa de Vigo. Destacaba pola súa cultura e polas múltiples iniciativas que nela se producían, era unha cidade con moitas imprentas. Aquí veu a luz por vez primeira en 1895, a publicación FEMENINAS de Valle-Inclán, editouse tamén GALICIA MODERNA. Existían numerosas e ben dotadas bibliotecas privadas, como a de Jesús Muruáis, nela coñeceu Valle-Inclán o Modernismo. Gracias a elas, Pontevedra estaba perfectamente informada e chegaban todas as novedades do momento. Naquel entón o referente mundial da cultura era a cidade da luz, París.
O 16 de setembro de 1899 celebrase unha importante reunión, na que entre outros participan Roxelio Lois e tamén Casal, que formaban parte da Comisión Provincial de Monumentos, eles levantan a opinión xeral e impiden a demolición das ruinas do antigo convento dominico de San Domingos, salvando os importantes restos da orde dos predicadores, que chegou ser o primeiro monumento nacional declarado en Pontevedra. Anteriormente, o 24/09/1894 tíñase celebrado unha reunión para crear a Sociedad Arqueológica. Levantouse acta e redactouse o regulamento, seguramente no despacho da casa de D. Casto, que estaba situada moi preto da Peregrina, onde hoxe está a famosa bocatería, Tío Gilito, a carón do recén remozado Bar Savoy, alí vivía D. Casto naqueles tempos xa históricos.
As ruinas de San Domingos acabarían por converterse na sede da Sociedad Arqueológica, redactouse un regulamento da mesma e dende as súas orixes hai unha vinculación clara coa Deputación Provincial, agás do desencontro de 1910/1911, ao que máis tarde nos referiremos. Constitúese unha xunta e algúns dos obxectivos da Sociedade son promover os estudos arqueolóxicos e coleccionar e conservar restos de interese. Buscouse un lugar de reunións e para a garda e conservación de depósitos de pezas de pequeno tamaño. A Deputación cédelle uns baixos a tal fin. Ao tipo de socios refírese o articulado do regulamento, habería, principalmente:

- Socios de número
- Socios de Mérito
- Correspondentes

O prestixio de D. Casto no interior e exterior facilita e promove que grandes personaxes sexan socios corresponsais e de mérito. Vanse formando as coleccións, que logo pasarían ao Museo de Pontevedra. Esa será unha das razóns que a mellor epigrafía romana, os mellores modelos se atopen hoxe no Museo de Pontevedra.
Fanse interesantes intervencións, como por exemplo, en Santa María de Aciveiro. Organízanse exposicións e vese a necesidade de dispoñer de locais.
En 1896, nas festas da Peregrina, organízase unha nova exposición, cunha novidade, había que pagar un real para poder vela. Participouse, cedendo fondos, coas debidas condicións perfectamente estipuladas, en exposiciós como a Rexional de Santiago de Compostela de 1909. A Arqueológica prestaba pezas; pero, tamén ofrecía datos, recollidos en excursións e viaxes de estudos. Estes, perfectamente documentados cos debuxos de Enrique Campos e as fotos de Zagala. A Sociedad Arqueológica promovía a investigación. A recolleita de cantigas populares realizada por D. Casto, que foi premiada, sería sistematizada e publicada, no seu día, como CANCIONEIRO MUSICAL DE GALICIA, debido a xenerosidade e ao sumo aprecio por D. Casto de Filgueira Valverde.
En 1896, D. Casto deseñaría e encargaría estudos moi diversos e novidosos.
A Arqueológica ía moi por diante do seu tempo. Por subliñar en síntese, algunhas das súas iniciativas:

- Análise do particular verbo dos canteiros. Elaboraronse uns modelos de fichas para recoller e analizar o seu vocabulario propio.

- Recolleita e rexistro dunha riquísima colección de cantigas galegas. (Recibiu un premio en 1909). ( En 1942, sería publicado, grazas a Filgueira Valverde, o CANCIONEIRO, que sería reeditado pola Fundación Barrié de la Maza nos anos oitenta, e que axiña volverá a ser editado).

- Traballos de campo dos socios colaboradores.

- Excursións de investigación, como a do verán de 1897, realizada a Carboeiro, dentro dunha iniciativa para estudiar o románico pontevedrés. Participaron con D. Casto, Luis Sobrino (debuxante), Zagala (fotógrafo).

- Reconstrucción histórica e monumental de Pontevedra.

- En 1898, realizouse outra excursión a Redondela (terra de D. Casto) para estudiar as vías romanas, das que Sampedro era un experto.

D. Casto era tamén un grande coñecedor dos petróglifos, foi publicado polo Seminario de Estudos Galegos un escrito del sobre o tema: CORPUS PETROGLYPHORUM GALLAECIAE.

Pero, ao primeiro director do Museo de Pontevedra, non lle gustaba aparecer; investigou moito, pero co seu nome, publicou pouco. Moitos dos seus escritos figuran como da Arqueológica.
Fixo un traballo moi serio no Arquivo Municipal de Pontevedra, como tamén noutros arquivos.

Mercaban e recibían doazóns para formar as coleccións. Escribían e publicaban libros e investigacións. Hai varios tomos sobre a historia de Pontevedra.

- 1896: Tomo I, formado pola encadernación dos fascículos aparecidos no periódico LA OPINIÓN.

- 1900: Tomo II, Sarmiento sobre Pontevedra, epigrafía.

- 1904: Estaba previsto que aparecese o Tomo III.

Tamén se publican: DOCUMENTOS INÉDITOS PARA LA HISTORIA DE PONTEVEDRA, que aparecen baixo a autoría xeral da Arqueológica, D. Casto prefire manter o anonimato.

Impúlsase a recuperación da memoria de grandes personalidades relacionadas con Pontevedra, como por exemplo, Frei Martín Sarmiento. Por eso, non é raro que o Museo de Pontevedra sexa un referente sobre todo o relacionado co sabio bieito. O Museo ten un acopio de documentación sobre Sarmiento.

Aparecerá un tomo I de José Millán sobre Notas Históricas - Varones Ilustres de Pontevedra.

Entre 1910 e 1911 xurde un conflicto coa Deputación por negarlle á Arqueológica a concesión para o seu uso duns locais. Por eso, a 31 de decembro de 1911, aparece José Casal como presidente de dita institución e D. Casto figura como vicepresidente. No ano 1912 morre Casal e D. Casto pasará a ser Presidente en funcións ata o día da súa morte o 8 de abril de 1937. Durante esa época non se promoven reunións periódicas, non hai actas. Nese ano do pasamento de D. Casto, José Millán e López de la Ballina disolven a Arqueológica e inclúenna no Museo. Entre outras cousas por eso, Filgueira Valverde di que a Arqueológica era o alter ego de D. Casto Sampedro y Folgar.

Importantes datas a ter en conta e que se relacionan coa vida intelectual e científica de D. Casto:

- 1894, xurde en Pontevedra a Sociedad Arqueológica, D. Casto alma pater.

- 1906, fúndase na Coruña a Real Academia Galega (en 1905 fora ideada na Habana), D. Casto foi académico fundador.

- 12/10/1923, crease o Seminario de Estudos Galegos, nunha excursión de estudos e de reafirmación galega no Castro de Ortoño, o discípulo de D. Casto, Xosé Fernando Filgueira Valverde será socio fundador e unha das súas "alma mater".

- 30/12/1927, auspiciado pola Deputación Provincial, nace o Museo de Pontevedra, continuador do inmenso labor da Arqueológica. D. Casto será o seu primeiro director, e un mociño intelectual, Filgueira Valverde, será o primeiro secretario técnico.

- 10/08/1929 inauguración do Museo de Pontevedra. O día da Peregrina (16 de agosto dese ano) abriría as súas portas ao público. Á morte de D. Casto, Álvarez Limeses pasaría a ser o director accidental e en 1940, vemos como novo director a Filgueira Valverde, que permanecería no cargo ata 1986. A partires desa data, ocúpase da dirección un discípulo directo de Filgueira e indirecto de Sampedro, non é outro que o conferenciante desta interesante exposición da que reflectimos estas notas, Xosé Carlos Valle Pérez.

Rematamos subliñando a visión de futuro de D. Casto Sampedro y Folgar, cómpre coñecer a súa extraordinaria persoa e o seu inmenso labor, que perdura no Museo de Pontevedra, grazas aos seus grandes díscipulos e continuadores.

sábado, 15 de octubre de 2011

UNHA VISITA AO MOSTEIRO DE SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL












O 17 de maio de 2011, un grupo de catequistas da parroquia Santa Baia de Arealonga de Vilagarcía de Arousa fixemos unha interesante visita ao Mosteiro benedictino de Santo Estevo de Rivas de Sil, despois de teres estado na capital da provincia, a fermosa cidade de Ourense. Tanto o mosteiro como o entorno onde está situado son algo extraordinario. Riqueza paisaxística, artística e histórica á que deseguido nos imos referir nesta sinxela reportaxe. Pero, antes de nada, recomendamos a todos visitar este fermosísimo enclave da nosa querida Galicia, nai e señora.
O mosteiro está situado na actual parroquia homónima do Concello de Nogueira de Ramuín, nunha zona onde conflúen os ríos Miño e Xil. Unha natureza privilexiada de frondosos bosques de castiñeiros, acariñados polo pai Miño e o caudaloso Sil, para facer certo o refrán de que o Miño leva a sona e o Sil o caudal. Preto do famoso canón do Sil e na histórica Ribeira Sacra, chea de tesouros artísticos na forma de innumerables e sorprendentes mosteiros. Paralelamente, atopamos típicos lugares onde as vides e as cortizas das abellas ascenden polos montes enriba, en ladeiras empinadas e características. Podemos dicir que son terras fértiles que manan leite, viño e mel. Todo o mundo debera coñecer e gozar desta comarca da Galicia profunda, tan fermosa e tan descoñecida; quizais agora menos.
"Nos tempos de San Martiño de Dumio (s. VI) prodúcese unha espléndida floración relixiosa nos vales dos ríos ourensáns (Arnoia, Avia) e especialmente Miño-Sil" na chamada Ribeira Sacra como se pode comprobar en documentos do século XII.
O primeiro documento referente ao mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil e do século X. "Trátase dun privilexio outorgado no ano 909 polo rei Ordoño II, a petición do conde Gutierre Meléndez e de Franquila, primeiro abade coñecido do mosteiro".
"A tradición asegura que foi o mosteiro de Santo Estevo refuxio de nove santos bispos (de Ourense, Iria, Coímbra e Astorga) e de aí que o seu blasón leve nove mitras".
Santo Estevo chegou ser o centro da "Rivoyra Sacrata". Moitas marabillas de todo tipo ofrécenos esta fermosísima comarca ourensá, que todos deberamos coñecer e admirar.

MÁIS INFORMACIÓN

- Diccionario Enciclopédico Galego Universal. T. 45, p. 19.

- Gran Enciclopedia Gallega. Tomo 22, p. 204.

- http://www.ourense.com/santo-estevo-de-ribas-de-sil/

- www.turgalicia.es/sit/ficha_datos.asp?crec=5216&ctre=1212&cidi=E">

viernes, 30 de septiembre de 2011

VIII MESA DAS VERBAS


30/09/2011: Na praza da Constitución de Vilagarcía de Arousa, celebraremos a VIII Mesa das Verbas, onde homenaxearemos a Rosalía de Castro e ao lembrado mestre arousán, Manuel Trigo Díaz, quen foi membro do Padroado de Rosalia de Castro. A música poñeraa o popular gaiteiro e etnógrafo, Carlos Rey Cebral. A cita será ás 21:00 h.

Nesta Mesa das Verbas, compartiron os seus versos e de autores como Rosalía de Castro, Curros Enríquez, Ramón Cabanillas, Manuel Trigo Díaz,... Os seguintes amantes da poesía:

- Amaya
- Rafa Gómez (Brétema)
- Antonio Quiñoy
- José Tizado (Brétema)
- Carmen Darriba (Brétema)
- Tito Porto
- María Palacios (Brétema)
- Porto
- Gonzalo Bouza-Brey
- Carlos Rey
- Isabel Pintos
- Carmen Abalo
- Jean Carballo (Brétema)
- Antonio Pinedo
- Ángeles Conde
- Eucalo
- Ramón Torrado
- Andrea Fernández
- Manoel Xosé de Oliveira (Brétema)
- Alfonso Saavedra
- Xermán Torres

O Concello de Vilagarcía de Arousa colaborou coa cesión e colocación de 100 sillas e co servizo de megafonía e ao seu cargo un funcionario municipal.


A IX MESA DAS VERBAS terá lugar nas instalacións do Liceo Casino de Vilagarcía de Arousa, o vindeiro venres, 28 de outubro de 2011, ás 21:00 h.

E o venres, 11 de novembro de 2011, ás 21:00 h. na sede do Liceo Casino, terá lugar unha nova experiencia encol da poesía, o

I OBRADOIRO CREATIVO DE POESÍA

Pequena selección de poemas da VIII MESA DAS VERBAS

ADIÓS, RÍOS; ADIÓS, FONTES
ADIÓS, REGATOS PEQUENOS;
ADIÓS, VISTA DOS MEUS OLLOS;
NON SEI CANDO NOS VEREMOS.

Miña terra, miña terra,
terra donde me eu criéi,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantéi,

prados, ríos, arboredas,
pinares que move o vento,
paxariños piadores,
casiña do meu contento,

muíño dos castañares,
noites craras de luar,
campaniñas trimbadoras
da igrexiña do lugar,

amoriñas das silveiras
que eu lle daba ó meu amor,
caminiños antre o millo,
¡adiós, para sempre adiós!

ROSALÍA DE CASTRO


Y, EN TUS MANOS, EL PAN

Pantalón vaquero,
jersey con símbolo deportivo,
coleta,
casi descalza
fuíste a comulgar.

Del cuenco de tu mano
hiciste leve regazo
y, en el recogiste
el pan
blanco,
blanco,
blanco.

Me pareció
que un temblor de luz
te invadía
o que irradiabas.
No sé.

De tu misma mano
llevaste a tu boca
el pan
blanco,
blanco,
blanco.

Fuíste un lirio.
Toda,
fuíste un lirio
en pié.
De rodillas por dentro.
Tus ojos
se hicieron sumisos.
Y tus labios
cerraron el beso
al pan
blanco,
blanco,
blanco.

Pantalón vaquero,
jersey con símbolo
deportivo,
coleta,
casi descalza.
El pan,
la luz,
el lirio.
Y tus manos.

MANUEL TRIGO DÍAZ

domingo, 25 de septiembre de 2011

SAN MIGUEL DE TRABANCA BADIÑA NA LEMBRANZA




Vai xa moitos anos, meu bo amigo Luis Mario Vázquez Rubianes e mais eu tivemos a idea dun proxecto que podería ser de interese, indagar na historia de Trabanca Badiña e centrarnos tamén en algo moi concreto e querido por dito barrio, o culto e devoción polo Arcanxo San Miguel. O día do patrón do barrio celébrase cada 29 de setembro (para min xa unha data inesquecible; pois, coincide coa do pasamento da miña querida e lembrada nai, ademais os dous vivimos felizmente durante dezaseis anos nese barrio tan popular e histórico, preto de Trabanca, no lugar da Pena houbo un famoso castro).
Para ese noso e frustrado proxecto tiñamos prometida a colaboración do Señor do Pazo da Golpelleira, que faleceu desgraciadamente sen que poideramos darlle cumio a idea.
Das nosas conversas o que si conservo é o dato (do que xa teño escrito noutras oportunidades) do por que do privilexio de custodia da imaxe de San Miguel (durante tantos anos, non xa agora) no seu camerino da interesante capela do Pazo da Golpelleira. (O que me imaxino pode ter algo de mito, mirado coa perspectiva do tempo). Ben sabido é que a vella imaxe que sae en solemne procesión cada 29 de setembro en Trabanca Badiña, trátase dunha talla moi antiga, probablemente do século XVIII, e esto nótase pola súa tosquedade, pola súa vestimenta e composición, destacando unha cadea (seica de prata) que leva unha inscrición. A antiga capela de San Miguel tamén foi reconstruida en 1778, tal como figura nunha lápida que forma parte dun sillar duns dos muros de dita capela.
Sobre a razón da custodia da querida imaxe no pazo da Señoría da Golpelleira hai a seguinte lenda, no século XIX, a partires do ano 1808 mantivemos unha Guerra da Independencia contra do invasor francés. Vilagarcía de Arousa foi un dos primeiros pobos que en Galicia se levantou contra dos franceses (os curas, militares e o pobo loitaron bravamente, moitas veces seguindo a técnica da guerra de guerrillas). Os franceses cometían toda serie de tropelías e pillaxes, para evitar que a imaxe de San Miguel fose danada, destruida ou roubada, os Señores da Golpelleira, colaborando co pobo de Trabanca, ocultaron a imaxe nalgunha mina ou curruncho arredado nas súas propiedades, onde os gabachos non puideran dar con ela. De aí a orixe do privilexio da custodia e do remate da procesión, co baile e degustación de viño nas instalacións do pazo (que semella que dita tradición vai ter fin no ano 2011, seguramente porque actualmente, o pazo está practicamente deshabitado, o que é algo triste, que morra unha tradición de tantos anos). Parece tamén, que en tempos da Guerra Civil, comezada en 1936, o Señorío do Pazo da Golpelleira volveu protexer a venerada imaxe das iras de grupos incontrolados e anticlericais. Por esas razóns e por outras, entre elas a súa colaboración na reconstrucción da capela no século XVIII, o pobo de Trabanca Badiña e o Señorío da Golpelleira sempre mantiveron unhas relacións moi cordiais e agarimosas.

domingo, 18 de septiembre de 2011

FILGUEIRA E O DEPORTE


É sabido que Filgueira era un home con moitos intereses, como xa se ten dito moitas veces, era un home con moitas almas. Como sabio, era moi curioso, con moitas ganas de saber, de aprender. Como humanista, nada humano lle era alleo. Pensaba e exercía para os mozos unha formación integral, unha educación completa.
Por eso, no instituto de Filgueira, o Instituto de Pontevedra, o Instituto "Sánchez Cantón", tiña moita importancia a clase de Educación Física. Faltar a esa clase ou portarse mal nela era algo punible e mal visto. A consecuencia disto, o instituto pontevedrés conseguíu grandes éxitos no deporte escolar a nivel nacional aló nos anos 50 do pasado século.

Noutras fecetas deportivas, Filgueira, coa súa proxección social e política, axudou, por exemplo, moito ao equipo de fútbol capitalino, o Pontevedra. Filgueira vivíu intensamente a gloriosa etapa do "Hai que roelo". Sendo el, alcalde da cidade do Teucro, o equipo de fútbol chegou a súa etapa de maior esplendor.

Non hai que esquecer que o mestre máis querido e que máis influíu en Filgueira, Antón Losada Diéguez, gran deportista, fora presidente dun club de fútbol mítico e pioneiro, o Eiviña. Losada era o espello daquela mocidade dos anos vinte por ser un gran mestre e un bo deportista.

Aprendamos de Filgueira e dos seus mestres (Sarmiento, Losada) que a vida ten moitos alicientes, moitas cousas nas que nos ocupar. A vida, como agasallo, merece vivirse plenamente.

A FOTOGRAFÍA FOI EXTRAIDA DE: FORTES, X. et al.(1997): O Instituto de Pontevedra. Século e medio de historia (1845-1995). Pontevedra: Deputación Provincial, p. 231.

VÉASE TAMÉN: TORRES DE ABOAL, G. (2007): Filgueira Valverde, semblanza dun educador. En XOSÉ FILGUEIRA VALVERDE, 1906-1996, UN SÉCULO DE GALICIA. Vigo: Museo de Pontevedra / Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, pp. 440-442.

domingo, 4 de septiembre de 2011

O HOME DAS NUBES



EN LEMBRANZA DO MEU AMIGO, O MESTRE CARMELO VIDAURRE

Había un home que cada mañán, ao acordar, o primeiro que facía era abrir a fiestra e mirar para o ceo. Escudriñábao, ollando para as nubes, xa que el dicía que non había cousa máis fermosa que as nubes. De tan diferentes e caprichosas formas e con tantos matices de cor, brancas como o algodón, grises dos máis variados, negras. Xa falaremos das nubes do solpor e do mencer.
Mirar ao alto, como facía o meu amigo. E non tan só para ollar ás nubes, senón para ter unha longa perspectiva e para ter esperanzas de que han vir tempos mellores, agora que andamos todos afanados en crises provocadas polos especuladores e noxentos mercados financieiros. Si, mirar ao alto para non perder a dignidade e non perder a esperanza nestes tempos mouros como as nubes da tronada.
Con tanta crise e tantas preocupacións váisenos a vida e non somos quen de contemplar e admirar tanta beleza que nos é dada, regalía que non merecemos.
As nubes do solpor e do mencer, pola acción dos raios do Sol, poden adquirir unha grande gama de cores, vermellas, violetas... A vida é cor, a pesares das tristuras e de tantas angurias...
Temos que facer como o meu amigo, mirar ao alto, contemplar as nubes.

sábado, 20 de agosto de 2011

HOMENAJE AL TREN - TRILOGÍA EN RECUERDO DE MACHADO


I

EN LA VIDA, EL TREN

Gusano que cimbrea,
Que vaga en variado paisaje
Y el pasaje admirado sueña,
Son tres siglos que pasan
Traqueteo tras traqueteo
En un camino férreo
Que surca valles, montañas,
Praderas y camina
A la par de mares
Y de ríos.

Fue, es y será progreso,
Se alimentaba de carbón
Y hoy aún se nutre
De las entrañas de la Tierra,
Del misterio de la corriente eléctrica.
Él mismo es misterio
Que acoge la nostalgia de los poetas,
Oriente Express perdido
En la bruma de los tiempos.

Y voy con D. Antonio
En un vagón de tercera,
La ceniza del cigarrillo
Cae en el ligero equipaje,
Y mientras la locomotora
Sigue su monótono vaivén,
Los dos bebiendo el paisaje,
Consumiendo el tiempo,
Soñando caminos,
Caminos de hierro.
Es el tren, ¿a dónde nos llevará?

El tren, ¿a dónde llegará?
El viento lleva sus pitidos,
Ya no ruge la locomotora,
Es un ave rápida y silenciosa.
Es el tren,
El placer de viajar
Y aún voy soñando caminos
Que el tren recorrerá.
Y los sueños de los niños,
Es el tren que por la vía
Viene y va.
Ya no pica la carbonilla
En los ojos del niño
Que fue y no lo es ya.


Llegó la comodidad,
Los vagones de tercera,
¿Dónde están?
Suena el silbato,
Me tengo que apear,
La banderola roja…
Nostalgia de tiempos
Que se han ido
Y ya no volverán.
Guardo aquel billete
De cartón color castaño,
En el centro agujereado…
El viaje acaba de finalizar
El gusano se desliza
Por el camino de hierro,
Silencioso camina
Hacia la modernidad,
El tiempo no se detiene
Y el tren canta su canción
Al que con él va.
Me despierto en la estación
Y D. Antonio ya no está,
Seguro que viaja
En el tren de la eternidad.

II

VOY EN TREN, PASA EL TREN


Veo pasar el paisaje y a los hombres,
El tiempo condensado en una ventanilla.
Voy tranquilo, sosegado; pagué en la taquilla
Mi viaje y escucho con calma los nombres

De las estaciones y ya no te asombres
De la velocidad, que hoy es maravilla.
La locomotora afanosa corre y brilla;
Ya no será carbón lo que ahora escombres.

Serpentea el tren por el camino de hierro,
Viajar en él es poesía, se trata de un placer.
Voy descuidado, pensativo, el libro cierro;

Ya que en mi vagón puedo incluso leer
Y disfrutar con pausa del tiempo en el cerro,
Cabalga rápido el convoy sin desfallecer.



III


Estoy leyendo
Cómodo, calentito
En mi vagón,
Fuera, muy temprano,
El frío de Castilla.
Me adentro en la historia
Del libro más querido
Y recordado.
Fuera, la Mancha, fuera;
El convoy no se detiene…

- Non fuyades dragones, entrad
En batalla, cobardes.

- Señor, no son dragones, sino
Una enorme carreta de metal.

- Estás ofuscado, hechizado
Por el malvado Merlín
¡Ah, malandrines!
Los dragones corren
Por un luengo camino…

Entreabro mis ojos
Y observo por la ventanilla
Las murallas
De Ávila a lo lejos,
El convoy no se detiene,
Sigue impertérrito
Su monótono camino.
Vuelvo mi mirada
A las gloriosas páginas amadas,
Pronto estaré en la Villa y Corte,
El tren cabalga.
Mi pensamiento va y viene,
Amodorrado en mi confortable
Plaza de un tren de lejanías…

Él escribe que te escribe
En su mísero aposento,
Apura la tenue luz de la vela,
En su mano la pluma
Suelta frenética un torrente
De hermosas e inmortales palabras.

Mecido por el suave
Traqueteo, sueño; vivo…



- Estos dragones son muy rápidos,
Ni doscientos caballos, como tú,
Ni a la vez, les darían alcance.

- Señor, cosa de brujas ha ser
Esta carreta vista no vista.

Por fin el tren
Se detiene,
El libro en mis manos,
Estación del Norte,
Camino descansado
Después de un largo viaje
Estoy en la Villa y Corte,
Plaza de España,
Contemplo con una sonrisa
A los personajes
De mi sueño
Mientras cabalgaba
En los dragones
Que RENFE
Había encantado.

viernes, 12 de agosto de 2011

VII MESA DAS VERBAS - 12/08/2011



Nesta edición da Mesa das Verbas, celebrada no significativo Parque Miguel Hernández de Vilagarcía de Arousa, e en lembranza do chorado poeta de Orihuela, compartiron versos e ilusións co numeroso público asistente:

- Enrique Brumbéck (recitador)

- Antonio Quiñoy

- Carmen Abalo

- María Palacios (Brétema)

- Andrea Fernández

- Herminia

- Tito Porto

- Eucalo

- Ramón Torrado

- Antonio Pinedo

- Ángeles Conde

- Carmen Darriba (Brétema)

- José Tizado (Brétema)

- Manoel Xosé de Oliveira (Brétema)

- Rafa Gómez (Brétema)

- Isabel Pintos

- Juan José Rey

- José Luis Meléndez

- Bilal Traoré

- Alfonso Saavedra

- Xermán Torres

Acompañounos a pianista, Marta Torres Sánchez, quen interpretou as seguintes pezas:

- Yann Tiersen, LA DISPUTE (da película: Amelie)

- 2 Mazurkas de Chopin

- Vocalise de Rajmaninof

O Concello de Vilagarcía de Arousa colaborou co préstamo e instalación de 100 sillas e a cesión do servizo de megafonía cun funcionario encargado.

martes, 2 de agosto de 2011

OS MEUS RÍOS DA INFANCIA



“As nosas vidas son os ríos…”


O UMIA

Río Umia saudoso
Baixa canso, lentamente
Polas fermosas terras
De Caldas de Reis.


Pobo da miña infancia,
Lugar dos soños queridos,
Nas ribeiras do Umia
que ben o pasei!


O río non se quere ir
Que fermosas as meniñas de Caldas!
Que raparigos tan ledos!


Sorrinte o Umia, moi quedo,
Baixa de Segade, paseniño.
Fervenza das horas perdidas,
Baixa o río acariñando ós sauces choróns,


Deixando as súas pingotas na feira,
A fina e doce néboa
Na vila nas noites de outono,
Nas noites de invernía.


Soan melancólicas as campás
Da igrexa parroquial;
Non se quere ir,
Non quere morrer no mar.


Umia da miña infancia,
En ti aprendín a nadar,
En ti fican os meus soños
Quen os puidera apreixar?


Vaise o río como a vida,
Vanse as xentes nas paisaxes
Idas; paseniño, paseniño
Vaise o río como a vida.


O MIÑO


O Miño vai facendo país
Mentres percorre as terras
Dunha doce e verde Suevia.
Dende o Pedregal de Irimia


Baixa o rexo Miño
Bicando á provincia luguesa,
Abrazando levemente a Auria,
Morrendo nos brazos da Garda


Acariñando na súa agonía
Ó querido e desexado Portugal,
Antes fixo parada en Tui,
Cidade de dona Urraca,


Cárcere e esperanza de ilusións,
Paseos na Corredoira,
Xogos e agoiros no Aloia;
Tui na sombra, sempre Tui.


O río vai morrendo,
O río vai construíndo,
Vai esmorecendo
Nun antigo e vital país.


Galicia non esquece ó seu río,
Non esquece ó río que lle da o ser.
Río Miño, señorial,
Polo seu leito corre o noso historial.

jueves, 21 de julio de 2011

A Terra do Ouro
















O día 17 de maio de 2011 un grupo de amigos fixemos unha viaxe turística por terras de Ourense. Fermosa cidade do interior de Galicia, a antiga Auria, fai lembrar a riqueza en ouro, de aí o nome, que se podía atopar nas concas do Sil e do pai Miño, os románs (segundo se di) deron boa conta dese ouro.
Ourense tivo un pasado comercial interesante relacionado co mundo da pel e do calzado, do que aínda se poden atopar vestixios. Tamén por aquí houbo experiencias de industrias agropecuarias, xestionadas como cooperativas.
Os ourensáns son emprendedores e traballadores, como toda Galicia sofreu as terribles consecuencias da emigración. Podíase topar un paragüeiro en calquera parte do mundo. Famoso foi o Centro Ourensán de Bos Aires, onde foi recibido o grande Castelao.
Eminentes compañeiros da xeración de Castelao, a Xeración Nós, eran ourensáns, Otero Pedrayo, Vicente Risco, Cuevillas (mestres e amigos de Filgueira Valverde). A revista homónima e voceiro do grupo tivo a súa mellor época cando foi deseñada dende Ourense con Risco e Castelao como directores.
Ourense atesoura riquezas culturais, patrimoniais e naturais, na selección de fotos que ilustran esta entrada podemos ollar algunhas.
Ourense dorme aloumiñada nos veráns polos efluvios que xorden das augas do pai Miño e que fan máis levadeiras as "esmorgas" de cantos visitan as súas históricas rúas. Fixemos un pequeno percorrido seguindo o roteiro dos esmorguistas da famosa novela do lembrado Eduardo Blanco Amor, quen tivo que vivir alonxado da súa terra e de seres tantas veces incomprendido. Para el e para todos os ourensáns a nosa admiración e o noso agarimo por tantas riquezas, sobre todo, tantas riquezas inmateriais que non hai ouro no mundo que as poida pagar.