jueves, 10 de diciembre de 2015

PRESENTACIÓN DO LIBRO: XOSÉ FILGUEIRA VALVERDE, ALCALDE DE PONTEVEDRA (1959-1968). ASPECTOS EDUCATIVOS E CULTURAIS



Presentación do libro de Xermán Manuel Torres:
XOSÉ FILGUEIRA VALVERDE, ALCALDE DE PONTEVEDRA (1959-1968). ASPECTOS EDUCATIVOS E CULTURAIS. Valencia, Pasiónporloslibros, 2015.

Deica o de agora, realizáronse os seguintes actos de presentación:

- 11/12/2015; 20:15 h., no salón de actos da parroquia Santa Baia de Arealonga de Vilagarcía de Arousa.

- 18/12/2015; 20:00 h., no salón de actos do Sexto Edificio do Museo de Pontevedra.

- 22/12/2015; 21:00 h., no Salón García do Concello de Vilagarcía de Arousa.

Os eixes sobre os que xira a acción política de Filgueira na súa alcaldía son:
EDUCACIÓN-CULTURA-DEPORTE
sen olvidarse doutras parcelas moi importantes nun concello como a limpeza, a auga, o servizo de bombeiros, etc. Traballou moito, tiña moitos proxectos e moi pouco diñeiro. Outra preocupación de Filgueira era a ampliación e aumento dos orzamentos e das achegas económicas para o seu Concello e vaia se o conseguiu, aínda que non na medida que desexaba, cando el chega a alcaldía o orzamento do Concello de Pontevedra era de 19.500.000 ptas e cando a deixa o orzamento ascendía a 57.500.000 ptas.
No meu libro, con datos e cifras concretas pode comprobarse o traballo de Filgueira Valverde sobre todo nos aspectos educativos e culturais. Na súa etapa configurase a Pontevedra de hoxe co máximo respecto pola riqueza monumental, artística e histórica da cidade. Tamén queda claro que o "sambenito" que lle colgaron a Filgueira de que trouxo a Celulosas queda totalmente esclarecido e cunha resposta contundente: non tivo nada que ver. Non lle quedou máis remedio que asistir como alcalde a súa inauguración, pero a decisión da instalación viña de antes e foi responsabilidade do Instituto Nacional de Industria (INI) e do Goberno Civil de Pontevedra.
O libro é froito dunha miña investigación levada a cabo no Arquivo Municipal do Concello de Pontevedra nos meses de verán de 2002 e para ser aproveitada na miña tese de doutoramento presentada na UNED:
JOSÉ FERNANDO FILGUEIRA VALVERDE, SU PROYECCIÓN COMO INTELECTUAL Y EDUCADOR.

DIARIO DE AROUSA, 10/12/2015:


http://www.diariodearousa.com/articulo/vilagarcia/filgueira-valverde-colgaronlle-sambenito-da-celulosa-non-tivo-nada-ver/20151210002113130931.html

“A Filgueira Valverde colgáronlle o sambenito da celulosa, pero el non tivo nada que ver”

| Actualizado 10 Diciembre 2015 - 00:40 h.



Xermán Torres presenta un libro sobre Filgueira Valverde borja arcos


 Son moitos anos os que o vilagarcián Xermán Torres leva dedicado ao estudo da figura de Xosé Filgueira Valverde. Este, ademais de escritor, intelectual e divulgador, foi alcalde de Pontevedra entre os anos 1959 e 1968. Foi xusto este periodo de tempo o que Xermán Torres analizou con motivo da súa tese de doutoramento e é dese estudo de donde xurde o libro que este vilagarciá presentará oficialmente nos próximos días.
       “É un libro que, pese a ser un estudo de 140 actas plenarias de cando Filgueira Valverde era alcalde de Pontevedra, é apto para todos os públicos. De feito, aínda que é un libro de investigación, aqueles interesados na cultura tamén o van atopar interesante”, sinala o autor.
       Con este traballo Xermán Torres pretende sobre todo destacar o labor educativo e cultural que a figura de Filgueira Valverde tivo en Pontevedra. “En termos educativos foi unha persoa moi importante. Abriu comedores, creou escolas e vivendas para mestres, sobre todo no rural, tamén o Conservatorio e foi o que mercou o Estadio de Pasarón, entre outras cousas”, explica o vilagarcián estudoso da figura de Filgueira.
      Na obra de Torres tamén se abordan cuestións polémicas como o problema da celulosa que a capital de provincia ten dende hai anos. “A Filgueira Valverde intentóuselle colgar o sambenito da celulosa, pero non foi el o que a autorizou, senón que é unha cuestión que viña dende moito antes de que el fose alcalde e que viña ordenada dende o goberno do Estado”, explica.
      Filgueira Valverde foi alcalde de Pontevedra durante o Franquismo. “Aínda que si, é certo que era rexedor cando vivía Franco o certo é que era un alcalde bastante independente. Decidiu selo porque llo pediron uns amigos. El condenaba o falanxismo e, de feito, nos actos aos que asistía do Réxime el nunca levantaba a man como indicaba o saúdo feixista”, explica o estudoso.
         O libro de Xermán Torres presentarase  mañá venres ás 20.15 horas na parroquia de Santa Baia de Arealonga. O día 18 será a quenda do salón de actos do Sexto Edificio do Museo de Pontevedra, ás oito da tarde. O día 22 ao fío das nove da noite presentarase no Salón García, en Vilagarcía.

En La Voz de Galicia - Arousa, 10/12/2015:

 http://www.lavozdegalicia.es/noticia/arousa/vilagarcia-de-arousa/2015/12/10/libro-sobre-filgueira-valverde/0003_201512A10C11995.htm




viernes, 4 de diciembre de 2015

XIV MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE (IV)

Rafael L. Torre

"A Caixa de Aforros Provincial de Pontevedra"





Valle Pérez presenta e agradece a aceptación de defender a súa ponencia a Rafael L. Torre, experto na materia e gran xornalista, coñecedor do s. XX de Pontevedra. Finaliza reiterando a súa gratitude ao conferenciante polas facilidades que sempre da ao Museo cando se lle pide a súa colaboración.

Rafael L. Torre pola súa parte manifesta a súa gratitude ao Museo e á Universidade de Vigo e manifesta que ten unha especial querencia polos temas da Caixa de Aforros por varios motivos, dita Caixa de Aforros foi cliente da súa empresa de asesoría sobre temas de información e divulgación, porque elaborou o seu libro sobre a historia da mesma por encargo da citada entidade. Tamén por facilitarlle ao emprender as súas investigacións o coñecemento dunha persoa crucial para a provincia de Pontevedra como foi Daniel de la Sota Valdecilla, sobre o que manifesta: "tengo un libro entre manos". Recoñece que Carlos Velasco fixo posibles as tres cousas que antes mencionou. Os vinte ou trinta primeiros anos da Caixa son de suma importancia para a historia de Pontevedra, para a súa historia social.

Durante moito tempo foi cuestionada a Deputación Provincial, sendo moi contestado este poder provincial, incluso moito máis que agora. Pedíase con insistencia a desaparición das deputacións.

Daniel de la Sota chega á presidencia da Deputación en 1924, eses case séis anos da súa presidencia son uns anos clave. Na época de Primo de Rivera prodúcese a idade de ouro da Deputación, que coincide case na súa totalidade co mandato de de la Sota. Nesta época prodúcense, entre outros, estes transcendentais feitos:

- Becas para os artistas

- Repoboación forestal

- Instalación da Misión Biolóxica en Pontevedra

- Absorción do Hospital, que pasa de municipal a provincial

- Creación do Museo de Pontevedra

- Fundación da Caixa de Aforros Provincial  


A CAIXA DE AFORROS

Tiña á Deputación Provincial como sociedade matriz. Nun primeiro lugar, ocupa dúas pequenas habitacións do pazo provincial.

Castelao non tivo nada que ver coa fundación da Caixa. Si tiña unha relación moi estreita e de colaboración con Daniel de la Sota. O fillo de Castelao, Alfonsiño Daniel e o seu curmán , Turiñas e o fillo de Daniel de la Sota, Alejandro eran íntimos amigos. Este último chegará a ser un recoñecido arquitecto. Alejandro considera a Castelao como o seu primeiro mestre no debuxo.

A Caixa de Aforros pretendía xerar a propia facenda da Deputación e ter unha importante atención social. O diñeiro de Pontevedra hai que invertilo en Pontevedra. Cun símil cinematográfico, de la Sota é o director e productor da Caixa e Bóveda é o guionista e primeiro actor. Bóveda  será o xestor da facenda e da economía da Deputación co seu importante papel na ordenación e cobro das cédulas persoais. Seguindo coa comparación anterior, Armando Rodríguez Acosta sería o secundario de luxo, man dereita de Bóveda.

Bóveda é comisionado para visitar caixas de aforro xa creadas para recoller adiantos e toda canta información valiosa puidera achegar. Visita as de Guipúzcoa, a máis antiga, a de Barcelona, Vizcaia e Valladolid.

Antes da posta en marcha e reforzamento das caixas provinciais existiron as caixas municipais e monte de piedade, as caixas provinciais consolídanse a partires de 1940.

Bóveda inspírase sobre todo na Caixa de Barcelona.

A fundación da Caixa de Aforros Provincial de Pontevedra tivo lugar o 28/06/1929, e desde os inicios tivo un forte acento benéfico social. "El protocolo fundacional constaba de 66 artículos".

En Pontevedra xa existían a Caixa de Aforros Municipal e Monte de Piedade, o Banco de Crédito Agrícola e Caixa de Aforros Foral, esta última fundada coa intención da redención dos foros.

O 12/01/1930 constitúese o Consello de Administración da nova caixa e o nomeamento de Bóveda como director, que toma posesión o 19/01/1930, formarán parte deste proxecto desde os inicios: López García, Armando Rodríguez Acosta e José Luís Bermúdez, que permanecerán unidos a dita entidade ata a súa xubilación en 1971. O día 20/01/1930 ten lugar a solemne inauguración, aproveitando o cumio das catro deputacións galegas que se celebra en Pontevedra os días 20 e 21 de xaneiro de 1930, tendo como anfitrións ao presidente, Daniel de la Sota e á Deputación de Pontevedra, asisten todos os presidentes das deputacións galegas e os gobernadores civís da catro provincias. Neste importante cumio demándase ao goberno central a construcción do Ferrocarril Central Galego e a Gran Cruz do Mérito Civil para D. Daniel de la Sota, polo seu gran labor nos séis anos que estivo á fronte da deputación pontevedresa.

Promóvese que o maior número de cidadáns abran as súas cartillas de aforro e D. Daniel de la Sota da exemplo abrindo libretas aos seus fillos, a cartilla nº 54 corresponde a Alejandro de la Sota.

Como fonte de atracción e propaganda vanse realizar os famosos sorteos públicos da Caixa coincidindo co Día do Aforro. Naqueles tempos ofrecíanse tres premios de 50 ptas. para os primeiros aforradores. E premiábanse aos párrocos e aos mestres e mestras que realizaban a captación de clientes nos pobos, con premios de 100 ptas. para os mellores.

A caída do xeneral Primo de Rivera provoca a dimisión de Daniel de la Sota como presidente da Deputación de Pontevedra e de todo o seu equipo, así como a de todos os deputados provinciais, esto supón nesta cadea de obrigados abandonos, a dimisión de Bóveda no seu posto de responsable da Facenda provincial e como director da Caixa de Aforros Provincial de Pontevedra.

D. Daniel manifestara como principio do seu mandato: "No confundir la esfera de lo político con la administración".

A nova Deputación pretende destruír toda a obra de Daniel de la Sota. A Caixa puido desaparecer por inanición, puideron liquidar a Caixa en séis ou sete anos. Pero houbo un miragre, un salvador, Armando Rodríguez Acosta, quen lle explica aos novos xestores que a Caixa debe pervivir para toda a vida polos beneficios que podía aportar para a riqueza da provincia. Nesto topou un gran aliado, o pai de Peláez Casalderrey (quen chegaría ser presidente da Deputación), Casiano Peláez Merino, propietario do comercio El Globo, que foi Conselleiro Director durante a Guerra Civil e ata finais dos anos 40.

Os fondos da Caixa en 1936 eran de 1.000.000 ptas., que pasan a 2.000.000 ptas en 1937. Benefícialle á Caixa que Pontevedra estaba na retagarda.

En 1944 mércase un edificio en construcción por 100.000 ptas para albergar a nova sé da Caixa. Términase o edificio nos anos 1947-1948.

En 1944, a Caixa acada uns fondos de 6.000.000 ptas.

En 1948 prodúcese un gran desfalco na repoboación forestal o que fulmina o acto de inauguración do novo edificio da Caixa. É un ano de gran crisis na Caixa e na Deputación Provincial. Como consecuencia a pura e dura intervención da Caixa como decisión de Madrid.

Cando José Solís Ruiz foi Gobernador Civil de Pontevedra deulle por facer vivendas sociais e quería meter neste proxecto á Caixa.

Cando se produce un cambio na Deputación Provincial de Pontevedra e Luís Rocafort se converte en presidente en 1957 noméase a D. Daniel de la Sota como Presidente Honorario e réndeselle unha homenaxe. D. Daniel sobreviviría séis ou sete meses a este acontecemento, tan merecido.

"El poder central se puso al lado de Vigo. Y la Caja de Ahorros Municipal de Vigo se expande por toda la provincia". A nova Lei de Caixas permitiu que unha caixa de ámbito municipal abarcara ao ámbito provincial. O poder de Vigo impúsoxe.

EPÍLOGO

Durante a década dos 90 do pasado século prodúcese a fusión das Caixas do Sur, tendo como impulsores de tal feito a Manuel Fraga Iribarne e aos seus Conselleiros, Orza e Cuíña. Pretendíase a fusión antes das eleccións municipais de 1999. A Caixa de Aforros de Pontevedra oponse, o 12/03/1999 hai unha xuntanza na Deputación para forzar a fusión. Ese día e o seguinte non hai ningún acordo, pero o día 15/03/1999 acéptase a fusión.

Villarino chega a dicir: "Hemos cambiado de postura pero no de opinión".

Na década dos 90 a Caixa alcanzou os seus mellores resultados.

"Carlos Velasco renuncia al cargo antes de la fusión, quiso morir con la Caja".

"70 años de luces y sombras, la historia de la Caja tuvo un gran peso en la provincia".

Algúns dos seus logros:

- Compra de Lourizán

- Financiación de todo San Antoniño

- Residencia de Estudiantes

- Centro Rexional (Asociado) da UNED en Pontevedra

- Obra cultural

- Grandes e pequenas axudas

- Identificación e confianza da xente humilde na cartilla de aforros

Sería moi importante non perder as actas da entidade, por eso o conferenciante interpela ao Museo de Pontevedra, na figura do seu director, presente neste acto, para que se faga unha xestión e reclámense a ABANCA e se recuperen e trasladen ao Arquivo Provincial. E con esta xusta demanda o conferenciante da por rematada a súa intervención.

O director do Museo, Xosé Carlos Valle Pérez abre a quenda de preguntas do público.

Xermán Manuel Torres, nesta quenda, pregúntalle a Rafael L. Torre se a xestión de sistematización e de cobro das cédulas persoais supúxolle algún problema a Bóveda.

Rafael L. Torre comenta que Bóveda pola súa gran formación en Economía e co rigor e seriedade que lle imprimía ao seu traballo trata de levar do mellor xeito posible a Facenda Provincial cumprindo a encomenda que lle fai Daniel de la Sota, que depositou toda a súa confianza neste tema en Alexandre Bóveda. Certamente, este tema creou grandes nemigos de Bóveda, que tristemente, como sabemos, pasaríanlle lamentable factura.

Ao non haber ningunha outra pregunta, dase por finalizado o acto.

jueves, 3 de diciembre de 2015

XIV MEMORIAL FILGUEIRA VALVERDE (III)

Antonio M. de Ron

"A Misión Biolóxica de Galicia"



Onte, día 2 de decembro tivo lugar a terceira conferencia deste Memorial. Abreu o acto Xosé Carlos Valle Pérez, Director do Museo de Pontevedra, quen agradeceu ao conferenciante a súa aceptación de participar neste Memorial Filgueira Valverde. A continuación indica que daquela época ademais de actividades culturais e institucións deste tipo, tamén perduraron iniciativas científicas como a Misión Biolóxica de Galicia, que hoxe nos ocupa. A Misión Biolóxica (MBG) instálase en Pontevedra en 1927, despois da breve experiencia santiaguesa, chegou á capital de Galicia en 1921. Por adiantar dous personaxes moi importantes vinculados con esta institución científica, mencionar ao seu primeiro director, D. Cruz Gallástegui Unamuno e D. Juan López Suárez, persoa discreta e xenerosa que axudou á proxección de Galicia, ademais propiciou que o Museo posúa unha colección de xoias antigas galegas, que eran da súa propiedade, así como unha colección de alfarería. Inmediatamente, cédelle o uso da palabar ao señor, Antonio M. de Ron, do que di que é unha figura destacada do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), profesor e investigador, quen disertará da historia da MBG e tamén do seu traballo hoxe, reitera a súa gratitude pola súa presencia neste acto e di que como a MBG está en Salcedo e el é oriundo de Salcedo, pois algo tamén ten que ver coa Misión Biolóxica.

O Sr. de Ron comenza a dicir que hoxe é un día especial para el ademais dunha satisfacción persoal e profesional, xa que o Museo significa algo moi importante para el. E explica por que: "Nací en Lugo, viví en A Coruña, estudié en Santiago y vine a Pontevedra por mi novia hoy mi esposa. Y lo primero que me enseñó fue el Museo".

"A Filgueira Valverde lo conocí con 12 años en Estella (Navarra), porque coincidieron mi padre y él en una actividad sobre el  Camino de Santiago".

Entre o público atopábase o Director do Instituto Sánchez Cantón, tan relacionado coa Misión Biolóxica de Galicia.

O conferenciante manifesta que non ten costume de falar sobre Historia, argumenta que el é científico e resúltalle difícil o enfoque histórico.

Refírese á Misión Biolóxica nos anos 20 e 30 do pasado século. Hai que buscar a orixe no CSIC - JAE, do que o primeiro presidente foi o premio Nobel en Medicina e Fisioloxía (1906), Santiago Ramón y Cajal (1907-1935) o secretario era Castillejo.

A inquietude intelectual e a preocupación pola mellora en todos os sentidos do noso país e seguindo o maxisterio de Giner de los Ríos, fundador e inspirador da Institución Libre de Enseñanza.

A Misión Biolóxica instálase en Galicia en 1921, nas instalacións da Facultade de Veterinaria, daquela en Santiago de Compostela.

Créase o Instituto de España, que agrupaba ás distintas Academias.

Como substitución da JAE e do primitivo Consello, despois da Guerra Civil, en 1939, fúndase o Consello Superior de Investigaciones Científicas (CSIC). Antes fomentábase a investigación, hoxe faise ciencia.

O nome de Misión vén das coñecidas e valoradas "Misiones Pedagógicas". Houbo a intención de cambiar o nome de Misión Biolóxica en 1993, pero optamos por mantelo, é a nosa marca, que nos identifica en todo o mundo.
A Misión Biolóxica ten a intención educativa no sector primario e o desenvolvemento agropecuario.

Este é o seu enderezo electrónico:

www.mbg.csic.es 

O home clave e imprescindible na Misión Biolóxica de Galicia é Cruz Gallástegui Unamuno (Vergara, 1881). Fórmase en Xenética en Estados Unidos de América, animado por Juan López Suárez. Estando alí en 1917, coñece a T. H. Morgan quen chegaría a obter o premio Nobel, tamén coñece a outros xenetistas. Con quen máis traballou foi con Jones.

Destacar os estudos sobre híbridos dobles e as publicacións e utilización de revistas internacionais moi prestixiosas como a revista GENETICS, de interese o volumen I de 1916. Tamén subliñar outra publicación, HEREDITAS e os números correspondentes dos anos 20.

A biblioteca e o arquivo da Misión Biolóxica son moi importantes e están a disposición dos investigadores.

Depois da súa etapa de formación americana Gallastegui regresa doctorado de Estados Unidos e Juan López Suárez o introduce no CSIC, rexentado por Ramón y Cajal y Castillejo.

A instalación da Misión Biolóxica en Galicia vai ter lugar na antiga Escola de Veterinaria de Santiago de Compostela en 1921, que ocupaba o edificio que hoxe pertence ao Parlamento de Galicia. Polo desinterés santiagués por esta institución ao final vai instalarse definitivamente en Pontevedra en 1927. A institución desenvolve un labor de agricultura científica para brindar os seus beneficios ao agro e a gandería do país.

Na súa chegada a Pontevedra (1927) instálase en primeiro momento na finca chamada La Tablada. A Deputación Provincial merca en 1928 o Pazo de Salcedo, que fora propiedade de frei Sebastián Malvar Pinto, que foi Bispo de Buenos Aires e chegou ser Arcebispo de Santiago de Compostela.

Na Misión Biolóxica desenvólvese un traballo de investigación e de mellora de cereais (millo, trigo, centeo) e de leguminosas, así como na pataca e tamén en coles, nabos e grelos. Así como melloras na cabaña gandeira (porcos e vacas, fundamentalmente).

De 1931 é un programa agrario cos seguintes puntos

1.- Investigación e experimentación

2.- Divulgación, ensino

3.- Cooperación

4.- Crédito agrícola

5.- Política agropecuaria

6.- Lexislación

En 1928 a JAE envía e forma unha Comisión de Estudios de Galicia, entre outros cometidos, está supervisar a MBG.

En 1931 créase o Padroado da MBG, este primeiro foi presidido por Rodríguez Cadarso, daquela Rector da  Universidade de Santiago de Compostela (USC).

En 1930, promovido por Gallastegui e Daniel de la Sota, fúndase o Sindicato de Productores e de transferencia de Sementes. Famosos son os híbridos de millo, denominados "Reina Blanca" e "Pepita de Oro".

Algúns dos elementos característicos das instalación da MBG son o palomar e a piara.

Chegan a traballar na Misión, Miguel Odriozola Pietas (Vitoria, 1903 - Madrid, 1974), era o irmán dunha persoa moi querida e lembrada en Pontevedra e no Museo, Antonio Odriozola, experto en tantas cousas (bibliografía, discografía, setas, camelias,...). D. Antonio chegou ser o bibliotecario da MBG. Tamén chegou a colaborar coa Misión o profesor, erudito e político, Bibiano Fernández Osorio-Tafall (Pontevedra, 1902 - Ciudad de México, 1990), quen fora director do Instituto de Pontevedra e fundador da súa Residencia de Estudiantes. Colaborou en 1927 sobre uns estudos que tiveron por obxecto a pataca.

O catedrático e profesor de Ciencias Naturais do Instituto Sánchez Cantón, Mariano García Martínez, traballa no Laboratorio de Química de dito instituto, que alberga moitos obxectos e materiais científicos que pertenceron á MBG, o instituto pontevedrés colaborou moito coa Misión.

A MISIÓN BIOLÓXICA DE GALICIA HOXE

En 1969, constrúese un novo edificio chamado La Sota.

No período 2004-2007 remodélase o pazo e rehabilítanse dous edificios. Prodúcense melloras nos laboratorios e nas parcelas.

100 persoas traballan directamente na MBG.

Apóiase científicamente á agricultura, xenérase coñecemento para que chegue ao agro.

Séguese cos estudos de Xenética para promover a mellora xenética.

Efectúase transferencia de tecnoloxía.

Internacionalización, cursos internacionais. Formación.

Cultura científica.

Unidade de información.

Grupo do millo, producción científica.

Xenética: mellora bioquímica das brásicas.

Traballo na viticultura, colaboración coas empresas para a mellora da vide.

Traballo na ecoloxía forestal.

Segue o traballo coas leguminosas. Implicacións medioambientais do cultivo da leguminosas, que fixan o nitróxeno.

Existen unidades asociadas coa Universidade de Vigo.

En 1985 rendéuselle unha homenaxe ao primeiro director-fundador da MBG, Cruz Gallastegui Unamuno.